Regulacja działalności przedsiębiorstw energetycznych przez Prezesa URE

Zgodnie z art. 21 ust 1 i ust 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. prawo energetyczne Prezes URE jest centralnym organem administracji rządowej, który realizuje zadania z zakresu spraw regulacji gospodarki paliwami i energią oraz promowania konkurencji. Artykuł 3 ust. 15 u-Pe definiuje pojęcie regulacji, zgodnie z którą jest to:,, stosowanie określonych ustawą środków prawnych, włącznie z koncesjonowaniem, służących do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, prawidłowej gospodarki paliwami i energią oraz ochrony interesów odbiorców’’. Przedmiotowe pojęcie w literaturze ujmowane jest w węższy i szerszy sposób. W węższym znaczeniu regulację utożsamia się ze środkami prawnymi, czyli indywidualnymi aktami administracyjnymi, wydawanymi na podstawie prawa energetycznego (koncesje, taryfy, uzgodnienia planów rozwoju, rozstrzyganie sporów, kary itd.). Natomiast w ujęciu szerszym regulację sprowadza się do wszelkich działań mających wpływ na funkcjonowanie sektora energetycznego podejmowanych przez Prezesa URE (ww. akty indywidualne), Radę Ministrów i ministra właściwego ds. gospodarki (rozporządzenia wykonawcze), Prezesa UOKiK (akty indywidualne ws. praktyk ograniczających konkurencję).

Pojęcie środków prawnych, którym posługuje się ustawodawca, definiując regulację, łączy się w literaturze ze środkami władczymi, niewładczymi oraz wszelkimi innymi działaniami Prezesa URE unormowanymi w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Oznacza to, że wszelkie czynności organu podejmowane na podstawie norm prawa energetycznego mogą zostać uznane za środki prawne w rozumieniu art. 3 pkt 15 ustawy, o ile spełniają warunki celowościowe unormowane w tym przepisie.

Z punktu widzenia zadań państwa wyróżnia się następujące rodzaje regulacji:

1. regulację techniczną, obejmującą ustalanie i kontrolę standardów, zarządzanie licencjami oraz stosowanie sankcji zmierzających do zapewnienia zgodności oraz ochrony prywatności, bezpieczeństwa, pewności, stabilności oraz względów ochrony środowiska;
2. regulację rynków hurtowych, zapewniającą niedyskryminacyjny dostęp do urządzeń kluczowych, w szczególności infrastruktury sieciowej;
3. regulację cen detalicznych obejmującą środki ograniczania cen lub zachowań przedsiębiorców na poziomie rynku detalicznego;
4. regulację użyteczności publicznej (public service regulation) obejmującą środki zapewniające wszystkim konsumentom, bez względu na ich status społeczny, dochód, miejsce zamieszkania, dostęp do dóbr, którym przypisuje się szczególną wartość społeczną, takich jak usługi użyteczności publicznej (public service obligations);
5. regulację sposobów rozwiązywania sporów, która dotyczy quasi-sądowych metod rozstrzygania sporów;
6. ochronę konkurencji sprowadzającą się do kontrolowania antykonkurencyjnych zachowań przedsiębiorców i koncentracji (OECD, Global Forum on Competition, The Relationship Between Competition Authorities and Sectoral Regulators, DAF/COMP/GF(2005), s. 4).

Każdy ze wskazanych obszarów zadań państwa znajduje normatywne odzwierciedlenie w przepisach dyrektyw liberalizacyjnych oraz regulacjach prawa energetycznego (abstrahując oczywiście od szczególnych regulacji z zakresu prawa ochrony konkurencji).

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r.: ,,Prezes URE reguluje działalność przedsiębiorstw energetycznych zgodnie z ustawą i polityką energetyczną państwa, zmierzając do równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii’’. Zapis ten określa wprost, jakimi celami ma kierować się Prezes URE realizując zadania regulujące działalności przedsiębiorstw energetycznych (zmierzając przy tym do równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii).

Artykuł 23 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. ma znaczący wpływa na to, w jaki sposób Prezes URE wykonuje powierzone mu zadania, jednakże w największej mierze powinien być on stosowany przez Prezesa URE w momencie korzystania z uznania administracyjnego. SOKiK w wyroku z dnia 26.02.2009 r., XVII AmE 121/08, uznał, że: "Ustawodawca określił mechanizmy rządzące rynkiem energii elektrycznej w Polsce. Zgodnie z art. 1 ustawy – Prawo energetyczne, ustawa określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględniania wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. Zgodnie z art. 21 Prawa energetycznego zadania z zakresu spraw gospodarki paliwami i energią oraz promowania konkurencji realizuje Prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Prezes URE jest centralnym organem administracji rządowej. Zatem Prezes URE jako organ regulacyjny ma pełną wiedzę o taryfach stosowanych na rynku energii elektrycznej, zna nie tylko końcowy efekt w postaci poszczególnych taryf, lecz także mechanizmy ich ustalenia i na tej podstawie jest w stanie kształtować politykę cenową wszystkich przedsiębiorstw dystrybucyjnych mając na uwadze interes odbiorców. W ocenie Sądu, jeżeli odmowa zatwierdzenia taryfy nie jest związana z kwestionowaniem kosztów przedsiębiorstwa dystrybucyjnego, a tylko ze sposobem przypisania uzasadnionych kosztów powoda poszczególnym grupom taryfowym to Prezes URE jako organ regulacyjny, znający uwarunkowania całego rynku jest władny wskazać optymalną metodę przypisania tych kosztów tak, aby najpełniej uwzględnić cele wynikające z Prawa energetycznego, a w szczególności ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat". SOKiK uznał dyrektywę ochrony interesów odbiorców, która mieści się w katalogu celów unormowanych w różnych przepisach prawa energetycznego, za ważny element korzystania przez Prezesa URE z przyznanej mu przez ustawodawcę władzy uznaniowej. Korzystanie z tej władzy powinno uwzględniać cele określone w art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r.