Interpretacja ogólna Nr PT1.8101.3.2019 Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2020 roku w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego
Opublikowana w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów z dnia 15 czerwca 2020 roku (pozycja 81) nowa interpretacja ogólna nr PT1.8101.3.2019 Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2020 roku w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego w związku z realizacją zadań publicznych w zakresie edukacji publicznej oraz pomocy społecznej, nałożonych na nie odrębnymi przepisami, zmienia o 180 stopni dotychczasowe stanowiska KAS wyrażone w interpretacjach indywidualnych w kwestii opodatkowania VAT jednostek samorządu terytorialnego. Jest ona niewątpliwie wymuszona, przez trwającą od kilku lat serię ewidentnie błędnych i w efekcie uchylonych indywidulnych interpretacji podatkowych w przedmiotowej sprawie, stanowiąc swego rodzaju początek końca niepotrzebnej i błędnie przeprowadzonej centralizacji rozliczeń w VAT gmin, powiatów, województw.
Przykładowo warto sobie przypomnieć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 lutego 2020 roku o sygnaturze I FSK 1622/17, z którego wynika iż: Gmina, wykonująca odpłatnie, w ramach zadań własnych o charakterze obowiązkowym, czynności organizowania i świadczenia usług opiekuńczych przez gminne domy opieki społecznej, działa jako organ władzy publicznej w rozumieniu art. 15 ust. 6 u.p.t.u., nie będąc zatem w tym zakresie podatnikiem.
Pomijając nawet publicznoprawny charakter zadań realizowanych przez gminę w ramach pomocy społecznej, ustanowiona odpłatność za wykonywane przez tę gminę czynności organizowania i świadczenia usług opiekuńczych przez gminne domy opieki społecznej, z uwagi na swój nieekwiwalentny charakter, nie stanowi wynagrodzenia, mającego przymiot odpłatności w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. c dyrektywy VAT (art. 8 ust. 1 u.p.t.u.), pozwalającego na uznanie tych czynności za wykonywane w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 1 tej dyrektywy (art. 8 ust. 1 u.p.t.u.).
Gdyby osoby zajmujące się centralizacją rozliczeń w VAT w jednostkach samorządu terytorialnego nadal tkwiły w błędnych przekonaniach o np. opodatkowaniu VAT usług opiekuńczych, niezależnie od interpretacji ogólnej nr PT1.8101.3.2019, warto aby sobie przypomniały również następujące orzeczenia sądów, uchylające błędne stanowiska KAS, tj. orzeczenia o sygnaturach:
I SA/Lu 22/18, I SA/Bk 354/19, I SA/Łd 824/19, I SA/Ke 250/19, I SA/Op 358/17, I SA/Op 386/18, I SA/Po 587/19, I SA/Op 328/19, I SA/Go 455/18, I SA/Wr 630/17, I SA/Bd 532/19, I SA/Go 457/18, I SA/Po 1229/17, I SA/Wr 907/17, I SA/Sz 597/17, (itd., itp.).
Kolejnym przykładem błędnych interpretacji jest niewątpliwie wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 października 2019 roku o sygnaturze I FSK 1248/17, z którego wynika że prowadzenie przez gminę (Miasto) stołówki szkolnej na zasadach określonych w obowiązującej w dacie wydania zaskarżonej interpretacji indywidualnej ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty i pobieranie opłat za posiłki, z których korzystają uczniowie oraz na takich samych zasadach jak uczniowie: nauczyciele szkolni oraz pracownicy administracji szkolnej wiązało się ściśle z realizowaną przez gminę w ramach zadań publicznych edukacją uczniów. Nie ma bowiem żadnych uzasadnionych podstaw aby różnicować w tym zakresie sytuację prawną uczniów oraz nauczycieli szkolnych i pracowników administracji szkolnej, gdyż nie sposób przyjąć, że w stosunku do uczniów gmina (Miasto) nie działa jako podatnik VAT, a wobec korzystających na takich samych zasadach ze stołówki szkolnej nauczycieli i pracowników administracji szkolnej prowadzi działalność gospodarczą i świadczy usługi opodatkowane podatkiem od towarów i usług. Ponieważ usługi te są adresowane do ściśle oznaczonego kręgu podmiotów i nie są wykonywane przez gminę (Miasto) na tych samych warunkach prawnych, co działalność wykonywana przez prywatnych przedsiębiorców, to przy ocenie tej działalności nie można stwierdzić, że prowadzi ona do naruszenia zasad swobodnej konkurencji. W wyroku z 4 maja 2017 roku, C-599/15, Trybunał Sprawiedliwości podkreślił, że usługi oferowane przez College ograniczonej liczbie osób trzecich nie wydają się porównywalne do tych oferowanych przez restauracje oraz teatry prowadzące działalność komercyjną i zwolnienie z VAT oferowanych przez tę instytucję usług nie prowadzi do odmiennego traktowania pod względem podatkowym. Również w realiach tej sprawy krąg podmiotów korzystających ze stołówki jest ściśle oznaczony, a inne podmioty nie mają swobodnego dostępu do korzystania z usług wyżywienia w stołówce szkolnej. Z przedstawionych wyżej przyczyn, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 188 w związku z art. 146 § 1 ustawy ? Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi uchylił zaskarżony wyrok w całości i uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną.
Niewątpliwie gmina nie będzie podatnikiem podatku VAT realizując zadania w zakresie edukacji w postaci organizacji: stołówek szkolnych, wypoczynku dzieci i młodzieży, uczestnictwa dzieci i młodzieży w widowiskach artystycznych i nauce pływania oraz uczestnictwa dzieci i młodzieży w wymianie międzynarodowej. Zorganizowanie stołówki (wyżywienia) dla dzieci jest zadaniem szkoły (przedszkola) realizowanym w ramach szeroko pojętej edukacji, które należy do zadań publicznych gminy realizowanych jako organ władzy publicznej. Tak wynika z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 16 maja 2018 roku o sygnaturze: I SA/Bd 177/18.
Analogiczne wnioski wynikają z wyroków o sygnaturach: I SA/Go 150/18, I SA/Ol 297/18, I SA/Łd 26/18, I SA/Po 992/17, I SA/Gd 895/19, I SA/Ol 386/19 (itd.itp.).
Wszystko zatem wskazuje na to, że MF stanął „pod ścianą” i nie miał innego wyjścia jak rozpocząć „akcję” porządkowania systemu podatku VAT w jednostkach samorządu terytorialnego po bałaganie jaki spowodowała błędnie przeprowadzona i niepotrzebna centralizacja rozliczeń w VAT. Jednakże możliwe jest, że wobec doniesień medialnych o niekorzystnych wynikach kontroli NIK w zakresie centralizacji rozliczeń w VAT w jednostkach samorządu terytorialnego i związanych z nimi zarzutami niegospodarności dla samorządów nieodliczających małych kwot, inne mogły być cele tej interpretacji. Całkiem jest prawdopodobne, że stanowi ona po prostu kontrę do działań NIK, broniąc tym samym osoby odpowiedzialne za przeprowadzenie centralizacji w VAT przed reakcją samorządowców i ewentualnymi roszczeniami dotyczącymi naprawy szkód wynikłych z zarzucanej przez NIK niegospodarności.
Nowa interpretacja ogólna nr PT1.8101.3.2019 Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2020 roku dotyczy odpowiedzi na pytanie:
czy czynności wykonywane przez jednostki samorządu terytorialnego w związku z realizacją zadań publicznych w zakresie edukacji publicznej oraz pomocy społecznej, nałożonych na nie odrębnymi przepisami, tj.: ustawą z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, ustawą z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym, ustawą z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa, podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Odnosząc się do czynności związanych z realizacją zadań w zakresie edukacji publicznej oraz pomocy społecznej wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego Minister Finansów zauważył, że istotne jest (w tym z uwzględnieniem orzecznictwa TSUE i innych omówionych w interpretacji przesłanek, przemawiających za uznaniem, określonej czynności za działalność gospodarczą), że odpłatność za świadczenia w ramach realizacji ww. zadań, jeśli występuje, nie jest co do zasady ustalana według kryteriów rynkowych ? ich wysokość określana jest na podstawie przepisów prawa i nie ma zwykle związku z rzeczywistymi kosztami, które ponosi jednostka samorządu terytorialnego.
Zasadniczo również warunki realizacji przedmiotowych zadań odbiegają od warunków, w jakich realizowane byłyby te czynności przez inne podmioty gospodarcze. Działalność ww. jednostek organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego finansowana jest środkami pochodzącymi z budżetu jednostek samorządu terytorialnego albo z tytułu opłat dokonywanych przez osoby korzystające ze świadczonych usług. Sposób realizacji tych świadczeń określają przepisy prawa.
Dodając Minister Finansów słusznie zauważył, że w przypadku istnienia odpłatności zwykle nie dochodzi do pełnej ekwiwalentności i wzajemności świadczeń wykonywanych w ramach zawieranego stosunku prawnego.
A zatem znaczna część wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego działań w zakresie edukacji publicznej oraz pomocy społecznej jest realizowana na podstawie przepisów prawa, tym samym jednostki te, nie mogą działać w sposób wolnorynkowy czy konkurencyjny, jako podmiot gospodarczy. Pobierane zaś za wykonywane czynności opłaty w wielu przypadkach nie mogą być uznane za rzeczywistą równowartość świadczenia.
Podsumowując Minister Finansów uznał za uzasadnione, że w odniesieniu do określonych czynności związanych z realizacją zadań w zakresie edukacji publicznej oraz pomocy społecznej, jednostki samorządu terytorialnego nie występują w roli podatników VAT i tym samym ich wykonywanie nie podlega opodatkowaniu VAT, gdy wykonywanie tych czynności jest podporządkowane ścisłemu reżimowi publiczno-prawnemu, a pobierane opłaty nie mogą być uznane za rzeczywistą równowartość świadczenia. Dotyczy to również sytuacji, gdy jednostki te współpracują w wykonywaniu tych zadań.
Mając na uwadze, że w dotychczas wydawanych interpretacjach indywidualnych prezentowane było stanowisko, zgodnie z którym opisana działalność, związana z realizacją zadań ustawowych w zakresie edukacji i opieki społecznej, podlegała opodatkowaniu VAT, objęta jednak była zwolnieniem od podatku, oraz mając na względzie, że zastosowanie niniejszej interpretacji do takich czynności nie wiąże się generalnie ze zmianą kwot w rozliczeniach podatkowych, z punktu widzenia ekonomiki postępowania należy uznać za niezasadne kwestionowanie rozliczeń w tym zakresie.
Jednakże pojawia się w tym miejscu pytanie: czy aby na pewno nie dojdzie do kwestionowania rozliczeń w tym zakresie w przypadku sytuacji, o których piszą ostatnio media i zarzutów NIK w kwestii nieodliczania małych kwot przez jednostki samorządu terytorialnego, po przeprowadzanej przez NIK kontroli centralizacji rozliczeń w VAT? A co będzie jak takie zarzuty będą dotyczyły nieodzyskiwania przez jednostki samorządu terytorialnego, jako podatnika VAT, nienależnie zapłaconego podatku należnego, od np. wyżywienia nauczycieli (tu nie było VAT ZW ), a samorządy nic nie zrobią w tym celu, gdyż w interpretacji napisano nieprawdę o braku efektu ekonomicznego nowej interpretacji. Bo chyba jest jednak ten efekt ekonomiczny. Naliczano bowiem 8% VAT dla PKWiU 56.29.20.0.
Pojawia się zatem wątpliwość i pytanie: czy aby na pewno nie ma efektu ekonomicznego związanego z potencjalną nadpłatą podatku VAT i w efekcie uszczuplenie dochodów JST?
Opisywany wyżej wyrok NSA sygnaturze akt I FSK 1248/17 mówi o tym, że obiady pracowników niepedagogicznych w szkole nie podlegają VAT. Zgodnie z art 106 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe, w celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań opiekuńczych, w szczególności wspierania prawidłowego rozwoju uczniów, szkoła może zorganizować stołówkę. Stołówka może zatem działać w szkole jedynie w celu realizacji zadań opiekuńczych. Zgodnie z art 44 tej ustawy szkoły i placówki podejmują niezbędne działania w celu tworzenia optymalnych warunków realizacji działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, zapewnienia każdemu uczniowi warunków niezbędnych do jego rozwoju, podnoszenia jakości pracy szkoły lub placówki i jej rozwoju organizacyjnego. Zadania te realizuje szkoła i wszyscy jej pracownicy, a szczególnie nauczyciele.
A zatem są to zadania nie podlegające pod VAT, do których stosuje się nową interpretację ogólną. Mają one jednak efekt ekonomiczny.
Od kiedy zatem nie podlegają one pod VAT? Od kiedy gminy mają nadpłacony VAT i uszczuplenie dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego, których niedochodzenie to spory problem w świetle przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2004 roku o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, czy odpowiedzialności karnej.
Jest i druga sprawa. Jeszcze trudniejsza.
Skoro bowiem Minister Finansów uznał w omawianej interpretacji, że jednostki samorządu terytorialnego nie występują w roli podatników VAT i tym samym nie podlegają opodatkowaniu VAT, gdy wykonywanie ich czynności jest podporządkowane ścisłemu reżimowi publiczno-prawnemu, a pobierane opłaty nie mogą być uznane za rzeczywistą równowartość świadczenia, to co z przepisami ustawy o finansach publicznych, które niewątpliwie określają ów reżim publiczno-prawny?
Przecież projektodawca ustawy o finansach publicznych uznał za racjonalne ujednolicenie funkcjonujących w polskim systemie prawnym przepisów dotyczących egzekwowania niepodatkowych należności budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego, w związku z czym zaproponował zamieszczenie ich w jednej ustawie systemowej. Ustawą tą jest ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych (Dz.U.2019.869 t.j.) i to ona określa od 1 stycznia 2010 roku ów reżim publiczno-prawny.
Jak bowiem wynika z druku sejmowego nr 1181 Sejm VI kadencji i uzasadnienia do obecnej ustawy o finansach publicznych, istotnym novum było wprowadzenie do projektu ustawy o finansach publicznych oraz enumeratywne wskazanie katalogu środków publicznych, stanowiących niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno-prawnym. Należą do nich w szczególności, m.in. dochody pobierane przez państwowe i samorządowe jednostki budżetowe na podstawie odrębnych ustaw. Należy zwrócić uwagę, że przyjęta przez projektodawcę koncepcja redakcji przedmiotowych przepisów nie zakładała, funkcjonującej poprzednio konieczności odwoływania się w tym zakresie do stosownych postanowień ustawy ? Ordynacja podatkowa. Przyjęte w projektowanych przepisach konstrukcje prawne wzorowane były i są na rozwiązaniach już istniejących na gruncie podatkowym.
A zatem oczywiste jest, że z mocy prawa, opłaty pobierane przez jednostki budżetowe oświaty i pomocy społecznej, o których mowa w interpretacji ogólnej nr PT1.8101.3.2019 Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2020 roku w stanowią niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno-prawnym, o których mowa w art. 60 pkt 7 ustawy o finansach publicznych.
Są one zatem z mocy przepisów ustawy o finansach publicznych opłatą (daniną) publiczno-prawną niepodatkową. Zgodnie z art. 66 ustawy o finansach publicznych do egzekucji należności, o których mowa w art. 60, mają zastosowanie przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie natomiast z art. 67 ustawy o finansach publicznych do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku ? Kodeks postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku ? Ordynacja podatkowa.
I tu pada pytanie: czy „daniny publiczne” jakim niewątpliwie są w świetle art. 217 Konstytucji RP niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno-prawnym podlegają opodatkowaniu VAT?
Wygląda bowiem na to, że twórcy i pomysłodawcy centralizacji rozliczeń w VAT opodatkowali VAT daninę („podatek”) stanowiący dochód budżetu jednostki samorządu terytorialnego, ignorując tym samym rozwiązania systemowe zawarte w ustawie o finansach publicznych i orzecznictwo polskiego Trybunału Konstytucyjnego.
Fakt ten zresztą od razu rzuca się w oczy, gdyż jedyny Trybunał do jakiego odwoływał się autor interpretacji ogólnej nr PT1.8101.3.2019, to Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu TSUE. Podobne podejście do problemu widoczne jest w opracowaniu Pana Pawła Selera „Kontrowersje wokół kwalifikacji na gruncie podatku VAT świadczeń realizowanych przez samorządowe jednostki budżetowe w imieniu jednostki samorządu terytorialnego”, a nawet w wyżej wymienionych orzeczeniach sądów.
Nikt nie odnosi się do faktu, iż ustawa systemowa dla jednostek sektora finansów publicznych, jaką jest niewątpliwie ustawa o finansach publicznych jako novum zdefiniowała pojęcie należności publiczno-prawnej niepodatkowej.
Nikt też, zapewne w ramach autonomii prawa podatkowego, nie powoływał się na orzecznictwo polskiego Trybunału Konstytucyjnego. Zignorowano bowiem nasz Trybunał Konstytucyjny.
A przecież rozumienie pojęcia „danina publiczna”, o którym mowa w art. 217 Konstytucji, a w szczególności kryteria identyfikacji i rozróżnienia opłaty, podatku i cła, były przedmiotem wielokrotnych rozważań w orzecznictwie konstytucyjnym polskiego Trybunału Konstytucyjnego (zob. m.in. wyrok z 19 lipca 2011 roku, sygn. P 9/09, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 59 oraz wyroki pełnego składu TK z: 13 lipca 2011 roku, sygn. K 10/09, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 56; 4 listopada 2009 roku, sygn. Kp 1/08, OTK ZU Nr 10/A/2009, poz. 145; 26 października 2010 roku, sygn. K 58/07, OTK ZU nr 8/A/2010, poz. 80, czy też w wyroku z dnia 25 czerwca 2013 roku sygnatura akt K 30/12).
KAS od lat popełnia ten sam błąd uznając za opodatkowane VAT opłaty pobierane przez jednostki budżetowe oświaty, czy pomocy społecznej, czy inne państwowe i samorządowe jednostki budżetowe, o których mowa m.in. w art. 60 pkt 7 ustawy o finansach publicznych.
W wyroku z dnia 25 czerwca 2013 roku sygnatura akt K 30/12 Trybunał Konstytucyjny, tak jak i w innych analogicznych przypadkach stwierdził, że opłaty mają charakter danin publicznych w rozumieniu art. 217 Konstytucji, jeśli:
Po 1 ? opłaty zostały nałożone ustawą i mają charakter powszechnych, jednostronnie ustalanych świadczeń pieniężnych, od których wniesienia uzależnione jest dopiero świadczenie organów władzy publicznej. Nałożenie przedmiotowo istotnych opłat ma charakter czynności z zakresu administracji publicznej i poddane jest kontroli sądownictwa administracyjnego (zob. postanowienia NSA z: 24 stycznia 2012 roku, sygn. akt I OSK 52/12 oraz 5 października 2010 roku, sygn. akt I OSK 1594/10; zob. też wyrok WSA w Poznaniu z 4 listopada 2009 roku, sygn. akt I SA/Po 774/09).
Po 2 ? opłaty są świadczeniami pieniężnym o charakterze przymusowym. Obowiązek zapłaty spoczywa na wszystkich podmiotach prowadzących działalność, z którą związany jest obowiązek wniesienia opłaty. Strony nie mają swobody kształtowania treści stosunku prawnego, w szczególności co do wysokości opłaty, ewentualnego jej obniżenia lub odstąpienia od niej oraz terminu zapłaty.
Po 3 ? opłaty należą do dochodów publicznych (por. art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych). Opłaty stanowią dochód budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Po 4 ? opłaty są przeznaczone na realizację celów publicznych.
Po 5 ? opłaty jako daniny publiczne w rozumieniu art. 217 Konstytucji, są należnościami podlegającymi egzekucji administracyjnej.
Wydaje się zatem oczywiste, że opłaty o których mowa w nowej interpretacji ogólnej Ministra Finansów są daninami publicznymi w rozumieniu art. 217 Konstytucji. Przedstawiona powyżej charakterystyka opłat przemawia zarazem za uznaniem ich za daniny, które nie mają charakteru podatkowego.
A skoro tak, to cały system podatku VAT w jednostkach samorządu terytorialnego i w całej „sferze budżetowej” wymaga pilnej naprawy. Od lat opodatkowane VAT są bowiem opłaty o charakterze danin publicznych niepodatkowych w rozumieniu przepisów ustawy o finansach publicznych i ustawy Ordynacja podatkowa.
I wychodzi trzeci problem. Dość zabawny i jednocześnie kompromitujący tzw. „ekipę z rynku” zajmującą się podatkiem VAT w Ministerstwie Finansów.
Jeśli z mocy prawa omawiane należności budżetowe oświaty czy pomocy społecznej są należnościami budżetowymi, o których mowa w art. 60 pkt 7 ustawy o finansach publicznych i w art. 3 pkt 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa, to są one opłatami wynikającymi ze stosunków publiczno-prawnych niepodatkowych (a na ten fakt powołuje się Minister Finansów w swojej nowej ogólnej interpretacji). Są one zarazem należnościami budżetowymi stanowiącymi dochód budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
To zaś oznacza, że wszystkie indywidualne interpretacje podatkowe poprzedzające omawianą interpretację ogólną wydane m.in. na podstawie art. 14b, uchylone wyżej wymienionymi wyrokami WSA i NSA lub omawianą nową interpretacją ogólną, są po prostu błędne, gdyż nie zostały one wydane na podstawie kompetencji zawartej w art. 14j ustawy Ordynacja podatkowa.
Przecież w odniesieniu do opłat pobieranych przez samorządowe jednostki budżetowe oświaty lub pomocy społecznej, stanowiące z mocy prawa tj. artykułu 60 pkt 7 ustawy o finansach publicznych należności publicznoprawne niepodatkowe, jedynym organem właściwym do wydania indywidualnej interpretacji podatkowej dotyczącej należności, o której mowa również w art. 3 pkt 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa jest wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta lub marszałek województwa (patrz art. 14j ustawy Ordynacja podatkowa).
Wszystko zatem wskazuje na to, że co najmniej od 1 stycznia 2010 roku, tj. od dnia wejścia w życie na mocy odrębnej ustawy, tj. ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku ? Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. poz. 1241, z p. zm.), rozliczenia podatkowe jednostek samorządu terytorialnego są błędne, a ustawa o finansach publicznych jest łamana i ignorowana przez KAS oraz Ministra Finansów, gdyż naruszana jest właściwość rzeczowa organów podatkowych. Jakie to ma skutki dla omawianej interpretacji ogólnej? Humorystyczne na pewno.
Omawianą rewolucję w samorządowym VAT, powinien zatem wykonać nie Minister Finansów poprzez opublikowanie omawianej interpretacji ogólnej, lecz ustawodawca uchylając ustawę z dnia 5 września 2016 roku o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (Dz.U.2018.280 j.t) lub sąd administracyjny, który na podstawie art. 19 paragraf 1 pkt 5 ustawy Ordynacja podatkowa ma kompetencję aby rozstrzygać spory o właściwość między organami podatkowymi.
Sęk w tym, że takiego sporu nie ma, gdyż samorządowcy nie mają świadomości swoich kompetencji i są przytłoczeni błędnie i niepotrzebnie przeprowadzoną najpóźniej od 1 stycznia 2017 roku centralizacją rozliczeń w VAT.
Gdyby KAS i Minister Finansów zapomnieli o tzw. autonomii prawa podatkowego, gdyby przyjrzeli się jak działają jednostki sektora finansów publicznych w kontekście całego systemu finansów publicznych, gdyby zauważyli istnienie i orzecznictwo polskiego Trybunału Konstytucyjnego a nie tylko TSUE, problemu najprawdopodobniej by nie było, bo nikt rozsądny nie opodatkowałby podatkiem VAT danin publiczno-prawnych niepodatkowych, jakimi z mocy przepisów ustawy o finansach publicznych (a nie ustaw wymienionych w omawianej interpretacji ogólnej), są opłaty pobierane przez jednostki budżetowe oświaty lub pomocy społecznej.
Zauważony by wtedy również ustawę z dnia 27 października 2017 roku o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U.2017.2203 z p.zm.) i jej art. 52 ustęp 15, który jasno stwierdza, że:
opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz opłaty za korzystanie z wyżywienia w takich placówkach stanowią niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym, o których mowa w art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
Kluczem do VAT i samorządowego podatku VAT jest bowiem ustawa o finansach publicznych.
I na koniec. Mam nadzieję, że samorządy zdają sobie sprawę, że skoro wspomniane w interpretacji opłaty nie podlegają pod VAT to za wadliwe należy uznać teraz faktury VAT wystawione z danymi np. gminy i z NIP gminy jakie są wystawiane od 1 stycznia 2017 roku? Skoro nie podlegają one pod VAT i są objęte reżimem o którym pisze autor omawianej interpretacji ogólnej, to na mocy przepisów ustawy o finansach publicznych stanowią one z mocy prawa daninę publicznoprawną niepodatkową.
Jeśli zatem samorządy odliczały VAT „pre” i wskaźnikiem z jednej strony, unikając tym samym zarzutów NIK dot. niegospodarności, to odnosiły jako podatnik VAT korzyści z tego tytułu obniżając swoje zobowiązania podatkowe. Powinny one zatem sprawdzić, czy jednak nie trzeba skorygować rozliczeń podatkowych od 1 stycznia 2017, gdyż podatek należny budżetowi państwa zapłacić przecież trzeba, o ile oczywiście takie będą efekty ekonomiczne w konkretnych jednostkach budżetowych oświaty czy pomocy społecznej, po obowiązkowej najpóźniej od 1 stycznia 2017 roku centralizacji rozliczeń w VAT. Tak stanowią przepisy ustawy Ordynacja podatkowa.
A z drugiej strony, jeśli nieświadomie nawet opodatkowano VAT dochody budżetu jednostki samorządu terytorialnego i poniosła ona szkodę z tego tytułu (uszczuplenie dochodów), to trzeba dochodzić od KAS nadpłaty podatku (dotyczy innych przypadków niż VAT ZW), gdyż ich niedochodzenie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych i przestępstwo z art 296 paragraf 1-4 Kodeksu Karnego, którego przepisy Tarczy nie zniosły.
Pojawia się też pytanie: czy za wadliwe należy uznać teraz faktury VAT wystawione z danymi np. gminy i z NIP gminy?
Skoro nie podlegają one pod VAT, to tak są one wadliwe, gdyż na mocy przepisów wykonawczych do ustawy o finansach publicznych (art. 40) i przepisów ustawy o rachunkowości podmiotem rachunkowości budżetowej jest od lat samorządowa jednostka budżetowa i samorządowy zakład budżetowy, a nie gmina. Podmiot ten do obowiązków płatnika i obowiązków podatnika powinien posługiwać się przecież jednym numerem NIP. Błędne dowody źródłowe najprawdopodobniej należy skorygować, zastanowić się nad sposobem dokumentowania, księgowania i rozliczania wpłat opłat niepodlegających pod VAT (np. jakie odsetki: ustawowe czy podatkowe, jaka kolejność rozliczania wpłat, jaki dokument źródłowy?), gdyż nie jest prawidłowe gdy jednostka budżetowa posługuje się dwoma różnymi numerami NIP i w efekcie dwoma indywidualnymi rachunkami podatkowymi (IRP), identyfikujących ją jako podmiot rachunkowości, jako podatnika i jako płatnika.
A zatem oprócz naprawy samorządowego VAT, trzeba naprawić całą księgowość i sprawozdawczość budżetową gmin, powiatów, województw oraz wszystkich samorządowych szkół i jednostek pomocy społecznej po błędnie i niepotrzebnie przeprowadzonej centralizacji rozliczeń w VAT. Tak czy siak, ten co napisał ową interpretację nie rozumie chyba, że otworzył „puszkę Pandory” i zrobił samorządom „niedźwiedzią przysługę”. Co by nie zrobiono to problem i kłopot, który można i w trybie pilnym trzeba rozwiązać uchylając tzw. Specustawę VAT .
Wszystko zatem na to wskazuje, że interpretacja ogólna nr PT1.8101.3.2019 Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2020 roku w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego to początek końca niepotrzebnej i błędnie przeprowadzonej centralizacji rozliczeń w VAT w jednostkach samorządu terytorialnego.
Tomasz Wojtania
Stały współpracownik Instytutu Studiów Podatkowych
