Środki trwałe są jedną z najważniejszych części większości przedsiębiorstw, które są utrzymywane w celu wykorzystania ich w procesie produkcyjnym lub przy dostawach dóbr i świadczeniu usług. Zgodnie z ustawą o rachunkowości przez środki trwałe rozumie się rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:
- nieruchomości ? w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
- maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
- ulepszenia w obcych środkach trwałych,
- inwentarz żywy.
Jedna z najważniejszych czynności jaką trzeba dokonać przy przyjęciu nowego środka trwałego jest ustalenie jego wartości początkowej, od której dokonuje się amortyzacji czyli stopniowe zaliczanie wydatku poniesionego na nabycie środka trwałego do kosztów.
Wartość początkową środka trwałego ustala się najczęściej na podstawie ceny nabycia czyli zgodnie z UOR ceny zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski. W uproszczeniu oznacza to sumę kwot na fakturach i sumie dodatkowych wydatków, towarzyszących zawartej transakcji, takich jak np.:
- koszty transportu,
- załadunku i wyładunku,
- ubezpieczenia w drodze,
- montażu, instalacji,
- opłat notarialnych, skarbowych i innych,
- odsetek oraz prowizji.
Koszt wytworzenia składnika aktywów wytworzonego przez jednostkę gospodarczą we własnym zakresie ustala się przy użyciu tych samych zasad jak w przypadku składnika aktywów, który został nabyty. Jeżeli jednostka gospodarcza wytwarza podobne aktywa na sprzedaż w toku swojej zwykłej działalności gospodarczej, koszt wytworzenia takiego składnika aktywów jest zazwyczaj równy kosztowi wyprodukowania tychże aktywów na sprzedaż.
Gdy środek trwały jest wyprodukowany przez spółkę wartość początkowa obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym środkiem trwałym oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego środka trwałego. Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny. Do takich kosztów bezpośrednich zaliczane są przykładowo koszty świadczeń pracowniczych poniesione bezpośrednio w związku z wytworzeniem środka trwałego. Do kosztu wytworzenia nie zalicza się: kosztów pracy własnej przedsiębiorcy, kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych, w szczególności odsetek od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania, do kosztów wytworzenia środków trwałych nie zalicza się również obciążeń podatkowych i opłat za użytkowanie wieczyste.
Pozycja lub pozycje rzeczowych aktywów trwałych mogą być nabyte w drodze wymiany na inną pozycję lub pozycje aktywów niepieniężnych, lub na grupę pozycji aktywów pieniężnych i niepieniężnych. Cenę nabycia takiej pozycji rzeczowych aktywów trwałych ustala się w wysokości wartości godziwej, chyba że transakcja wymiany nie ma treści ekonomicznej lub nie można wiarygodnie ustalić wartości godziwej żadnego z wymienianych aktywów. Za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Jeśli nabyta pozycja nie jest wyceniana według wartości godziwej, jej cena nabycia jest równa wartości bilansowej składnika aktywów danego w zamian. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny ? jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.
Spółka może też posiadać środki trwałe wniesione aportem na podstawie umowy w której wnoszący przenosi na własność spółki wkład niepieniężny oznaczający wartość majątkową wnoszoną do spółki, w postaci wartości niematerialnych lub rzeczy. Jego wniesienie oznacza przeniesienie na spółkę wszelkich praw do przedmiotu wkładu w zamian za udziały tej spółki. Wartość początkowa aportu ustala się na dzień wniesienia tego wkładu i nie może być on wyższy od wartości rynkowych przekazanych środków trwałych.
Paweł Pietrzak
Asystent biegłego rewidenta
Pawel.pietrzak@isp-modzelewski.pl
22/ 517 30 70
