Wynagrodzenie pracownika zwolnionego z obowiązku świadczenia pracy w związku z kadencją we władzach związku zawodowego

W określonych przypadkach pracownikowi przysługuje prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej. Pracownikowi w okresie zwolnienia od pracy ustala się wynagrodzenie według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 173 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy¹.

Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych² prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej przysługuje:

1. częściowo jednej osobie wykonującej pracę zarobkową w miesięcznym wymiarze godzin równym liczbie członków zatrudnionych przez pracodawcę, jeżeli ich liczba jest mniejsza od 150;
2. jednej osobie wykonującej pracę zarobkową, jeżeli związek liczy od 150 do 500 członków zatrudnionych przez pracodawcę;
3. dwóm osobom wykonującym pracę zarobkową, jeżeli związek liczy od 501 do 1000 członków zatrudnionych przez pracodawcę;
4. trzem osobom wykonującym pracę zarobkową, jeżeli związek liczy od 1001 do 2000 członków zatrudnionych przez pracodawcę;
5. kolejnej osobie wykonującej pracę zarobkową za każdy rozpoczęty nowy tysiąc, jeżeli zakładowa organizacja związkowa liczy ponad 2000 członków zatrudnionych przez pracodawcę;
6. w niepełnym wymiarze godzin i wtedy może ono być udzielane większej liczbie osób wykonujących pracę zarobkową, zgodnie z zasadami określonymi w pkt 1-5.

Zgodnie z art. 31 ust. 2 ww. ustawy osobie wykonującej pracę zarobkową w okresie zwolnienia od pracy, o którym mowa w ust. 1, przysługują:

1. uprawnienia lub świadczenia osoby wykonującej pracę zarobkową;
2. prawo do wynagrodzenia lub świadczenia pieniężnego, o ile zarząd zakładowej organizacji związkowej wystąpił z takim wnioskiem.

Na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 31 ust. 2¹ zostało wydane rozporządzenie Ramy Ministrów z dnia 27 listopada 2018 r. w sprawie trybu udzielenia i korzystania ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej przysługującego osobie wykonującej pracę zarobkową, sposobu ustalenia wysokości wynagrodzenia albo świadczenia pieniężnego przysługującego osobie w okresie zwolnienia od pracy oraz wynikających z tego tytułu uprawnień i świadczeń³.

Zgodnie z § 1 ww. rozporządzenia pracodawca zwalnia osobę wykonującą pracę zarobkową z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej na podstawie wniosku zarządu tej organizacji, w którym zostanie wykazane, że zachodzą okoliczności uzasadniające udzielenie zwolnienia, o których mowa w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. Powyższy wniosek zawiera:

1. imię i nazwisko osoby wykonującej pracę zarobkową, której ma być udzielone zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, zwane dalej „zwolnieniem od pracy”;
2. wskazanie okoliczności uzasadniających udzielenie zwolnienia od pracy;
3. wskazanie, czy zwolnienie od pracy ma być udzielone z zachowaniem prawa do wynagrodzenia albo świadczenia pieniężnego, czy też bezpłatnie;
4. określenie wymiaru i okresu zwolnienia od pracy.

Zarząd zakładowej organizacji związkowej występuje z wnioskiem, o którym mowa w ust. 1, co najmniej na 14 dni przed wskazanym w tym wniosku początkiem okresu zwolnienia od pracy.

Zgodnie z § 2 rozporządzenia z dnia 27 listopada 2018 r. wniosek, o którym mowa w § 1, jest rozpatrywany w terminie nie dłuższym niż 7 dni od dnia jego złożenia. Pracodawca udziela osobie wykonującej pracę zarobkową zwolnienia od pracy po rozpatrzeniu wniosku, o którym mowa w § 1, oraz powiadamia o tym na piśmie tę osobę i zarząd zakładowej organizacji związkowej.

Zwolnienia od pracy udziela się na wskazany przez zarząd zakładowej organizacji związkowej okres, o którym mowa w § 1 ust. 2 pkt 4. W przypadku gdy proponowany we wniosku, o którym mowa w § 1, początek okresu zwolnienia od pracy przypada przed upływem 14 dni, licząc od dnia złożenia wniosku, początek okresu zwolnienia od pracy ulega odpowiedniemu przesunięciu. Zwolnienia od pracy można udzielić na inny niż wskazany przez zarząd zakładowej organizacji związkowej okres, o którym mowa w § 1 ust. 2 pkt 4, na podstawie pisemnego porozumienia pracodawcy z zakładową organizacją związkową.

Osoba wykonująca pracę zarobkową, korzystająca ze zwolnienia od pracy i przebywająca w miejscu pracy, przestrzega ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych.

Zgodnie z § 5 rozporządzenia z dnia 27 listopada 2018 r. pracownikowi w okresie zwolnienia od pracy ustala się wynagrodzenie według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 173 k.p. Przy ustalaniu tego wynagrodzenia dodatkowe wynagrodzenie za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, szczególnie uciążliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych uwzględnia się, jeżeli w okresie zwolnienia od pracy nie ustaje dotychczasowe narażenie pracownika na oddziaływanie takich warunków.

Przepis ten odsyła do wydanego na podstawie art. 173 k.p. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop⁴.

W szczególności mają tu zastosowanie regulacje zawarte w § 14-19 ww. rozporządzenia. Zgodnie z nimi ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, zwany dalej „ekwiwalentem”, ustala się, stosując zasady obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego, ze zmianami określonymi w § 15-19. Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu. Składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, z wyjątkiem określonych w § 7, wypłacone w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu. Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego okresu, o którym mowa w § 16 ust. 1, wynagrodzenie faktycznie wypłacone mu w tym okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które przysługiwało to wynagrodzenie, a otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu.

Ekwiwalent za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy oblicza się:

1. dzieląc sumę miesięcznych wynagrodzeń ustalonych na podstawie § 15-17 przez współczynnik, o którym mowa w § 19, a następnie,
2. dzieląc tak otrzymany ekwiwalent za 1 dzień urlopu przez liczbę odpowiadającą dobowej normie czasu pracy obowiązującej pracownika, a następnie,
3. mnożąc tak otrzymany ekwiwalent za 1 godzinę urlopu przez liczbę godzin niewykorzystanego przez pracownika urlopu wypoczynkowego.

Współczynnik służący do obliczenia ekwiwalentu za 1 dzień urlopu ustala się odrębnie w każdym roku kalendarzowym i stosuje przy obliczaniu ekwiwalentu, do którego pracownik nabył prawo w ciągu tego roku kalendarzowego. Współczynnik ustala się, odejmując od liczby dni w danym roku kalendarzowym łączną liczbę przypadających w tym roku niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy, wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, a otrzymany wynik dzieli się przez 12. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, wartość współczynnika, ustaloną zgodnie z § 19 ust. 2, obniża się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika.

Wynagrodzenie ustala się ponownie w przypadku zmiany zasad wynagradzania ogółu pracowników lub grupy zawodowej, którymi pracownik byłby objęty, gdyby nie korzystał ze zwolnienia od pracy.

Zgodnie z § 8 ust. 1 rozporządzenia z dnia 27 listopada 2018 r. osoba wykonująca pracę zarobkową, korzystająca ze zwolnienia od pracy, zachowuje prawo do świadczeń wynikających ze stosunku prawnego łączącego tę osobę z pracodawcą, zgodnie z przepisami określającymi zasady przyznawania takich świadczeń lub postanowieniami umów, na podstawie których inna niż pracownik osoba wykonująca pracę zarobkową świadczy pracę.

Jak wynika z wyjaśnień Państwowej Inspekcji Pracy z dnia 18 lutego 2022 r.: „Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy na okres pełnienia funkcji członka zarządu zakładowej organizacji związkowej nie powoduje zwolnienia takiego pracownika ze wszystkich obowiązków związanych z pozostawaniem w stosunku pracy. Skutkuje jedynie zwolnieniem z obowiązku gotowości do wykonywania pracy w okresie tego zwolnienia. Mimo zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy stosunek pracy trwa. W związku z wyborem pracownika do zarządu zakładowej organizacji związkowej dochodzi do czasowej modyfikacji stosunku łączącego pracownika z pracodawcą z uwagi na zmianę rodzaju świadczenia pracy po stronie pracownika. Oddelegowany pracownik nie świadczy pracy objętej zakresem jego dotychczasowych obowiązków, lecz wykonuje u pracodawcy obowiązki w zakresie szeroko rozumianej ochrony praw i interesów pracowników, ich reprezentacji w sporach z pracodawcą, przestrzegania przepisów prawa pracy. Z tego też względu okres oddelegowania należy traktować jako okres faktycznie przepracowany u pracodawcy, gdyż nie jest to zawieszenie praw i obowiązków stron. Powyższy pogląd potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 grudnia 2005 r. (sygn. akt: II PZP 9/05).

Szczególna sytuacja dotyczy pracowników powołanych do pełnienia funkcji związkowej poza zakładem pracy. Otóż zgodnie z art. 25 ust. 1 u.z.z. [tj. ustawy z dnia 23 maja 1991 r. – przyp. red.] pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy przysługuje, na wniosek organizacji związkowej, prawo do urlopu bezpłatnego na okres pełnienia zadań związanych z wyborem.

Zatem pracownik oddelegowany do zarządu zakładowej organizacji związkowej cały czas pozostaje pracownikiem zatrudnionym u swojego pracodawcy, nie przebywa na urlopie bezpłatnym, a więc nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego i może wykorzystać urlop, zarówno zaległy, jak i bieżący. Urlopu udziela pracodawca, a nie zarząd zakładowej organizacji związkowej, gdyż oddelegowany pracownik pozostaje w stosunku pracy z pracodawcą, a nie ze związkiem zawodowym.

Z tego też względu pracodawca winien jest więc uwzględnić każdego pracownika, w tym również oddelegowanego do zarządu zakładowej organizacji związkowej, w planie urlopów. Chyba że stosownie do art. 163 § 1¹ Kodeksu pracy, zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę i pracodawca nie ustala planu urlopów. W takim przypadku pracodawca ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Dotyczy to zarówno pracowników oddelegowanych w pełnym wymiarze czasu pracy, jak i w niepełnym wymiarze godzin”⁵.

 

Przypisy

¹     Tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm., dalej: „Kodeks pracy” lub „k.p.”.

²     Tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 854 ze zm., dalej: ustawa z dnia 23 maja 1991 r.

³     Dz.U. poz. 2323, dalej: rozporządzenie z dnia 27 listopada 2018 r.

⁴     Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.

⁵     Państwowa Inspekcja Pracy, Czy pracownikowi będącemu członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej zwolnionemu z obowiązku świadczenia pracy w pełnym wymiarze na czas kadencji w zarządzie, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego?, https://www.pip.gov.pl/pl/baza-wiedzy/prawo-pracy/urlopy-pracownicze/133477,czy-pracownikowi-bedacemu-czlonkiem-zarzadu-zakladowej-organizacji-zwiazkowej-zwolnionemu-z-obowiazku-swiadczenia-pracy-w-pelnym-wymiarze-na-czas-kadencji-w-zarzadzie-przysluguje-prawo-do-urlopu-wypoczynkowego-.html, dostęp: 24.01.2023.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu