TSUE w wyroku w sprawie C‑179/23 z dnia 4 lipca 2024 r. orzekał w przedmiocie opodatkowania podatkiem od wartości dodanej (VAT) działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi w zakresie pobierania, rozdziału i wypłaty wynagrodzeń należnych podmiotom tych praw, jeżeli wynagrodzenia te nie są objęte zakresem stosowania dyrektywy VAT.
Wyrok został wydany wobec organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi działającą w formie stowarzyszenia artystów wykonawców. Jego celem jest w szczególności pobieranie i rozdział wynagrodzeń należnych artystom wykonawcom od użytkowników świadczonych przez nich usług artystycznych. Otrzymuje on z tego tytułu prowizję za zarządzanie w celu pokrycia kosztów działalności, która to prowizja jest potrącana z tych wynagrodzeń. Podmiot w zamian za prowizję pobiera i rozdziela wynagrodzenie należne artystom wykonawcom od użytkowników świadczonych przez nich usług artystycznych. W ramach tej usługi organizacja pobiera i rozdziela opłaty reprograficzne należne autorom za straty ponoszone ze względu na kopiowanie ich utworów na dozwolony użytek prywatny. Na uwagę zasługuje w tym miejscu fakt, iż w Polsce stanowisko w tej mierze zajął NSA, który uznał, iż w przypadku opłaty reprograficznej nie można uznać, że dochodzi do świadczenia odpłatnej usługi podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Zdaniem TSUE biorąc pod uwagę realia gospodarcze i handlowe danej działalności, do celów stosowania dyrektywy VAT ma miejsce jedynie świadczenie usług bezpośrednio na rzecz podmiotów praw przez daną organizację zbiorowego zarządzania, które to usługi polegają na pobieraniu, rozdziale i wypłacie wynagrodzeń będących przedmiotem postępowania głównego i za które rzeczywiste wynagrodzenie stanowi prowizja za zarządzanie. Okoliczność, że usługi te wiążą się z pobieraniem od użytkowników i na rachunek tych podmiotów praw wynagrodzeń wynikających z istniejącego między tymi stronami stosunku prawnego, który jako taki nie prowadzi do transakcji podlegających opodatkowaniu, a w szczególności do świadczenia usług w rozumieniu dyrektywy VAT – takiego jak stosunek prawny przyznający wspomnianym podmiotom praw względem tych użytkowników prawo do wynagrodzenia za kopię na użytek prywatny – i że są one zatem „pomocnicze” względem dokonywania transakcji niepodlegających opodatkowaniu VAT, nie może spowodować, że rzeczone usługi świadczone przez organizację zbiorowego zarządzania nie podlegają opodatkowaniu VAT.
Trybunał wskazał, że dyrektywa VAT zakreśla bardzo szeroko zakres stosowania podatku od towarów i usług, ale podatkiem tym objęta jest jedynie działalność o charakterze gospodarczym. W tym względzie Trybunał wyjaśnił, że działalność można uznać za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 9 ust. 1 akapit drugi dyrektywy VAT tylko wtedy, gdy stanowi ona jedną z transakcji, o których mowa w art. 2 ust. 1 tej dyrektywy, do których należy odpłatne świadczenie usług. TSUE wywiódł z tego, że transakcji niepodlegających opodatkowaniu, takich jak te, których dotyczył przedmiotowy wyrok tj. wiążących się z pobieraniem od użytkowników i na rachunek tych podmiotów praw wynagrodzeń wynikających z istniejącego między tymi stronami stosunku prawnego, nie można zakwalifikować jako „działalności gospodarczej” do celów dyrektywy VAT i w związku z tym nie są one objęte jej zakresem stosowania.
W tych okolicznościach TSUE uznał, że z uwagi na to, że takie transakcje nie są ujęte w dyrektywie VAT to nie można ich uwzględnić ani w drodze analogii z art. 28 tej dyrektywy, ani w inny sposób w celu zakwestionowania podlegania opodatkowaniu innej transakcji, co do której bezsporne jest, że stanowi odpłatne świadczenie usług w rozumieniu rzeczonej dyrektywy, w braku jakiejkolwiek podstawy przewidzianej w tym celu w tej dyrektywie.
Z powyższych rozważań TSUE wywiódł, że organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi świadczy usługi w rozumieniu przepisów VAT, jeżeli, po pierwsze, na mocy ustawy pobiera, rozdziela i wypłaca podmiotom praw wynagrodzenia należne im od wskazanych ustawą określonych użytkowników, a po drugie, potrąca od tych wynagrodzeń prowizję za zarządzanie należną jej od tych podmiotów praw i przeznaczoną na pokrycie kosztów wynikających z tej działalności, w sytuacji gdy pobierane w ten sposób wynagrodzenia na rzecz owych podmiotów praw nie stanowią wynagrodzenia za świadczenie usług w rozumieniu tej dyrektywy dokonywane przez te podmioty na rzecz tych użytkowników.
Omówiony wyrok dotyczył rumuńskiego podmiotu, jednak z uwagi na ujednolicone przepisy dotyczące podatku od towarów i usług w Unii Europejskiej ma on znaczenie również dla Polski.
Karolina Karaś
tel. 32 259 71 50
