Wyrok TSUE w sprawie C-396/24

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z dnia 19 czerwca 2025 r. w sprawie C-396/24 stanowi kolejny, niezwykle istotny krok w kierunku ugruntowania ochrony konsumentów na rynku finansowym. Orzeczenie to, wydane w odpowiedzi na pytania prejudycjalne Sądu Okręgowego w Krakowie, odnosi się do dwóch kluczowych zagadnień proceduralnych i materialnoprawnych, które dotychczas stanowiły źródło niepewności i ryzyka dla kredytobiorców dochodzących swoich praw z umów zawierających nieuczciwe warunki umowne.

Jedną z kwestii, która została poruszona w przedmiotowym wyroki była tzw. teoria dwóch kondykcji. Zgodnie z nią, w przypadku unieważnienia umowy kredytowej, zarówno bankowi, jak i konsumentowi przysługiwały odrębne i niezależne roszczenia o zwrot spełnionych świadczeń. W praktyce oznaczało to, że bank mógł pozwać konsumenta o zwrot całej nominalnej kwoty wypłaconego kapitału, całkowicie ignorując fakt, że konsument przez lata dokonywał spłat, nierzadko przewyższających już wartość otrzymanego kapitału. Trybunał Sprawiedliwości wprost sprzeciwił się takiemu podejściu. W sentencji wyroku jasno stwierdził, że art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG stoi na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym przedsiębiorca ma prawo żądać od konsumenta zwrotu całej nominalnej kwoty udzielonego kredytu, niezależnie od kwoty spłat dokonanych przez konsumenta.

W praktyce oznacza to dla kredytobiorcy redukcję ryzyka finansowego. Orzeczenie stanowi o konieczności uwzględniania przez sądy krajowe wzajemnych świadczeń stron. Oznacza to, że roszczenie restytucyjne banku o zwrot kapitału musi być pomniejszone o sumę wpłat dokonanych przez konsumenta. Taka wykładnia jest zgodna z celem dyrektywy 93/13, którym jest przywrócenie równowagi stron i zniechęcenie przedsiębiorców do stosowania abuzywnych klauzul. Pozbawienie banków możliwości wykorzystywania teorii dwóch kondykcji jako narzędzia nacisku na konsumentów wzmacnia odstraszający skutek dyrektywy.

Drugim analizowanym przez TSUE zagadnieniem była kwestia wynikająca z polskiego Kodeksu postępowania cywilnego, a konkretnie z art. 333 § 1 pkt 2, który nakłada na sąd obowiązek nadania z urzędu wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza on roszczenie uznane przez pozwanego. Konsumenci, chcąc ograniczyć koszty procesu, często uznawali powództwo banku o zwrot kapitału. Skutkowało to jednak automatycznym uruchomieniem egzekucji komorniczej, co narażało ich na wysokie ryzyko finansowe, w tym utratę majątku, nawet jeśli sami posiadali wobec banku znaczne roszczenie o zwrot nadpłaconych rat. TSUE uznał, że taki automatyzm jest niezgodny z celami dyrektywy. Wskazał, że art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 sprzeciwia się uregulowaniom krajowym zobowiązującym sąd do nadania rygoru natychmiastowej wykonalności, o ile prawo krajowe nie pozwala temu sądowi na podjęcie wszelkich niezbędnych środków mających na celu ochronę konsumenta przed szczególnie szkodliwymi konsekwencjami.

W wyroku podkreślono, że sąd krajowy powinien podejmować działania mające na celu ochronę interesów konsumenta. Sąd nie może być jedynie automatycznym wykonawcą przepisów proceduralnych, lecz musi aktywnie oceniać, czy natychmiastowa wykonalność wyroku nie doprowadzi do niepowetowanej szkody dla konsumenta. Zdaniem TSUE konsument może podejmować decyzje procesowe, takie jak uznanie powództwa w celu minimalizacji kosztów, bez obawy, że taka czynność automatycznie uruchomi przeciwko niemu natychmiastową egzekucję.

Wyrok w sprawie C-396/24 stanowi wzmocnienie pozycji prawnej polskich kredytobiorców. Poprzez zakwestionowanie restrykcyjnej wykładni teorii dwóch kondykcji oraz nałożenie na sądy obowiązku ochrony konsumenta przed dotkliwymi skutkami natychmiastowej wykonalności wyroków, Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie realizuje cel dyrektywy 93/13, jakim jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony i przywrócenie faktycznej równowagi kontraktowej.

Wróć do spisu treści serwisu