Zgodnie z art. 51 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (dalej: „Ordynacja) zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności.
W świetle Ordynacji podatkowej zaległością podatkową jest każda należność podatkowa, która została nieuiszczona w wyznaczonym terminie płatności. Nie ma różnicy, czyja jest to należność (podatnika, płatnika, inkasenta) oraz to, czy nie wpłacono kwoty ostatecznej, czy tylko raty lub zaliczki na podatek. Każde opóźnienie w terminie płatności jest traktowane przez ustawodawcę jednakowo. Wszystkie zaległości podatkowe powstają ex lege, z mocy samego prawa, bez naszej woli i świadomości. Fakt powstania oraz wysokość zaległości podatkowej jest określany przez organ podatkowy w drodze wydania decyzji administracyjnej. Decyzja ta ma charakter deklaratoryjny, gdyż stwierdza zaistnienie stanu prawnego, powstałego wskutek nieterminowej wpłaty podatku, działa ona z mocą wsteczną (ex tunc).
W świetle art. 51 § 2 Ordynacji za zaległość podatkową – oprócz podatku niezapłaconego w terminie płatności – uważa się także niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek, w tym również zaliczkę, o której mowa w art. 23a Ordynacji, lub ratę podatku. Zrównanie statusu niezapłaconej w terminie zaliczki z zaległością podatkową powoduje przede wszystkim obowiązek obliczenia oraz wpłaty przez podatnika odsetek od wysokości niezapłaconej w terminie zaliczki na podatek. Ustawodawca już w trakcie roku podatkowego oczekuje bowiem wpłat podatku z tytułu osiąganych przez podatnika dochodów. Uznanie niezapłaconej w terminie zaliczki za zaległość podatkową spełnia więc funkcję przymuszającą podatnika do zapłaty oraz kompensacyjną związaną z bezprawnym dysponowaniem przez podatnika środkami publicznymi. Jak stanowi art. 23a Ordynacji jeżeli podstawa opodatkowania została określona w drodze oszacowania, a podatnik jest zobowiązany do wpłaty zaliczek na podatek, organ podatkowy określa wysokość zaliczek, za okres, za który podstawa opodatkowania została oszacowana, proporcjonalnie do wysokości zobowiązania.
