Poniższy artykuł przedstawia sposoby założenia fundacji rodzinnej, czyli nowego podmiotu mającego zabezpieczyć interesy beneficjentów wprowadzonego ustawą z dnia ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (dalej: „ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r.).
Istotna z punktu widzenia przepisów prawa jest osoba fundatora. Na podstawie art. 11 tej ustawy fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie. Fundacja rodzinna ustanowiona w testamencie może mieć tylko jednego fundatora, co wynika wprost z art. 942 Kodeksu cywilnego, który stanowi, iż testament może zawierać rozporządzenie tylko jednego spadkodawcy. Natomiast fundacja rodzinna ustanowiona w akcie założycielskim nie jest obwarowana takim wymogiem, co oznacza iż nie ma przeszkód prawnych aby taka fundacja miała dwóch lub więcej fundatorów. Istotnym warunkiem wynikającym z art. 22 ustawy o fundacjach jest to, że zarówno akt założycielski, jak również testament należy sporządzić w formie aktu notarialnego. Jedynie więc wizyta u notariusza pozwoli nam na skuteczne utworzenie fundacji.
Kolejnym etapem założenia fundacji jest ustalenie jej statutu. Na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy należy to do obowiązku fundatora, a sam statut należy sporządzić podobnie jak poprzednie w formie aktu notarialnego. Status określa m.in. :
- nazwę fundacji rodzinnej,
- siedzibę fundacji rodzinnej,
- szczegółowy cel fundacji rodzinnej,
- beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień,
- zasady prowadzenia listy beneficjentów.
Następnie po ustaleniu statutu należy sporządzić spis mienia. Na podstawie art. 27 ust. 1 ustawy dnia 26 stycznia 2023 r. prawa majątkowe wniesione przez fundatora albo osoby inne niż fundator do fundacji rodzinnej, ze wskazaniem osoby wnoszącej mienie oraz z określeniem rodzaju i wartości każdego z wniesionych składników mienia, w wysokości określonej według stanu i cen z chwili ich wniesienia oraz ich wartości podatkowej, zamieszcza się w spisie mienia. Fundator jest sporządzić spis mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej, na pokrycie funduszu założycielskiego (który wynosi 100 tys. zł). Dla skutecznego sporządzenia spisu tego mienia konieczne jest jedynie zachowanie formy pisemnej.
W dalszej kolejności należy ustanowić organy fundacji rodzinnej wymagane przez ustawę lub statut. N podstawie art. 43 ustawy organami są zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów. Spośród wyżej wymienionych jedynie rada nadzorcza jest organem fakultatywnym. Pamiętać jednak należy, iż w przypadku gdy liczba beneficjentów przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe. Organy występujące w fundacji rodzinnej są bardzo zbliżone z tymi, które spotykamy na co dzień w spółkach kapitałowych. Podstawowa różnica polega jedynie na tym, że w przypadku fundacji rodzinnych mamy do czynienia ze zgromadzeniem beneficjentów, czyli osobami fizycznymi lub organizacjami pozarządowymi, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, prowadząca działalność pożytku publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej ustawy, których ma zabezpieczać fundacja. Natomiast w spółkach kapitałowych obowiązkowo wystękuje zgromadzenie wspólników (sp. z o.o.) lub walne zgromadzenie akcjonariusz ( S.A. lub P.S.A.).
Po utworzeniu organów możemy przystąpić do wniesienia funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie. Istotne w tym przypadku jest to, iż taki kapitał założycielski musi wynosić co najmniej 100 tys. zł.
Ostatnim etapem jest wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez sąd rejestrowy. Fundator zgłasza fundację rodzinną do rejestru fundacji rodzinnych. W przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie, zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych dokonuje zarząd. Zgłoszenie fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych podpisują wszyscy członkowie zarządu. W przypadku zgłoszenia fundacji należy pamiętać o art. 85 tej ustawy, który stanowi, iż w przypadku gdy fundacja rodzinna nie została zgłoszona do rejestru fundacji rodzinnych w terminie sześciu miesięcy od dnia sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu, albo w przypadku gdy postanowienie sądu rejestrowego odmawiające zarejestrowania stało się prawomocne, fundacja rodzinna w organizacji ulega rozwiązaniu.
