Zasądzone w wyroku odsetki z tytułu opóźnienia w wypłacie zachowku a podatek dochodowy od osób fizycznych

     Na gruncie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: „ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych”) brak jest odrębnej regulacji zwolnienia od podatku odsetek naliczonych ze względu na opóźnienie w wypłacie zachowku zasądzonego wyrokiem sądu. Problem ten rozstrzyga jednak orzecznictwo.

     W szczególności w prawomocnym wyroku z dnia 7 maja 2020r. (II FSK 2787/19) wydanym w sprawie ze skargi kasacyjnej od wyroku WSA w Warszawie z dnia 13 czerwca 2019 r. (III SA/Wa 3111/18) oddalającego skargę na interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 5 października 2018 r. nr 0114-KDIP3-3.4011.365.2018.3.MS2, NSA zgodził się zarówno z sądem pierwszej instancji, jak też organem interpretacyjnym i zanegował stanowisko Podatniczki, na wniosek której wydana została zaskarżona interpretacja. W ocenie NSA brak jest podstaw, by ? jak przyjęła Wnioskodawczyni ? zasądzone wyrokiem sądu odsetki za zwłokę od nieterminowej wypłaty zachowku podlegały zwolnieniu od podatku na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który stanowi, że wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie.

     NSA wyjaśnił, że kodeks cywilny łączy obowiązek odszkodowawczy z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem istniejącego zobowiązania z mocy umowy lub innego zdarzenia, zadośćuczynienie pieniężne jest formą wyrównania szkody niemajątkowej, tj. krzywdy, natomiast przepis art. 481 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Odsetki są długiem ubocznym tj. akcesoryjnym przez to, że obowiązek ich płacenia nie może powstać bez obowiązku zapłaty sumy głównej. Skoro jednak odsetki już powstaną, uzyskują byt niezależny od długu głównego i mogą istnieć nawet po jego wygaśnięciu.

     Ponieważ przepisów wprowadzających ulgi i zwolnienia podatkowe nie należy interpretować rozszerzająco, zatem w nawiązaniu do wyroków z 16 stycznia 2018 r. (II FSK 1122/16) i (II FSK 1123/16), NSA uznał, że redakcja analizowanego art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych czyni niedozwolonym zabieg interpretacyjny skutkujący konkluzją, iż zakres normowania tego przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3b obejmuje, oprócz świadczenia głównego, także świadczenie uboczne jakim są odsetki.

     Jeśli ustawodawca nie wymienił odsetek od odszkodowania, jako podlegających zwolnieniu, to przyjęcie odmiennego poglądu byłoby ? zdaniem NSA ? przejawem niedopuszczalnego zastosowania wykładni rozszerzającej.

     Ostatecznie więc NSA odrzucił skargę kasacyjną i potwierdził, że zasądzone w wyroku odsetki z tytułu opóźnienia w wypłacie zachowku nie są objęte zakresem zwolnień przedmiotowych i stanowią przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

     Na marginesie powyższego należy zaznaczyć, że podobne rozstrzygnięcie dotyczące zasądzonych odsetek naliczonych z uwagi na powstałe opóźnienie w wypłacie należności wydał również WSA w Poznaniu. Wyrokiem z dnia 20 lutego 2020 r. (I SA/Po 1001/19) oddalił skargę na decyzję zaznaczając m.in., że wyłączenie z opodatkowania należności głównej nie oznacza, iż wolne od podatku są także odsetki od niej naliczone. Zwrócił uwagę, że ustawodawca nie pomija odsetek w zwolnieniach, czego dowodem są przepisy art. 21 ust. 1 pkt 52, pkt 95 i pkt 119, pkt 130, pkt 130a oraz pkt 130b ustawy, gdzie wyraźnie wyodrębniono świadczenie odsetkowe jako przedmiot zwolnienia podatkowego. Jednak wypłacone odsetki od nieterminowej wypłaty odszkodowania nie zostały wymienione wprost w katalogu zwolnień przedmiotowych, a zwolnienie od podatku dochodowego otrzymanych odsetek przysługuje tylko wówczas, gdy przepis ustawy zawiera w tym przedmiocie wyraźne uregulowanie, przyjęcie zaś odmiennego poglądu byłoby przejawem zastosowania wykładni rozszerzającej, na niedopuszczalność której wskazuje m.in. wyrok NSA z dnia 8 listopada 2017 r. (II FSK 2780/15).

     Wobec powyższego, WSA w Poznaniu skonstatował, że skoro odsetki od nieterminowej wypłaty odszkodowania nie są ani właściwym odszkodowaniem ani zadośćuczynieniem i nie mieszą się w zakresie art. 21 ust.1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który wyraźnie traktuje o odszkodowaniu oraz zadośćuczynieniu, to nie mieszczą się w zakresie ustanowionego w tym przepisie zwolnienia podatkowego i w rezultacie są odrębnym przychodem kwalifikowanym do innych źródeł. Powołany wyrok WSA w Poznaniu jest nieprawomocny, jednak zawarte w nim stanowisko utrwala dotychczasową praktykę orzeczniczą sądów administracyjnych.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu