Zmiana terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego – projektowane zmiany w Ordynacji podatkowej oraz w Kodeksie karnym skarbowym

W dniu 22 lipca 2024 r. do pierwszego czytania w sejmie skierowano projekt ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz ustawy - Kodeks karny skarbowy. W projekcie zawarto istotne dla podatników propozycje zmian terminów przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Przedawnienie zobowiązania podatkowego oznacza, że zobowiązanie to przestaje istnieć. Po upływie określonego w Ordynacji podatkowej terminu zobowiązanie podatkowe, chociaż niezapłacone, wygasa z mocy prawa. Dodatkowo przedawnienie zobowiązania podatkowego oznacza, że wygasa nie tylko zobowiązanie podatkowe, ale także odsetki za zwłokę od tego zobowiązania podatkowego. Termin wskazany w art. 70 § 1 ustawy Ordynacji podatkowej ma każdorazowo znaczenie dla oceny dopuszczalności prowadzenia postępowania podatkowego.

W ramach projektowanej ustawy zaproponowano następujące zmiany w Ordynacji podatkowej:

1. Skrócenie podstawowego terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, o którym mowa w art. 70 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacji podatkowej z 5 do 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku;
2. Zachowanie 5 – letniego terminu przedawniania, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku, zobowiązania podatkowego dla zobowiązań przekraczających kwotę 1 miliona złotych;
3. Wprowadzenie wydłużonego 10 – letniego, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku, terminu przedawnienia, jeżeli:
   1. niewykonanie tego zobowiązania wiąże się z wyłudzeniem skarbowym w rozumieniu art. 119zg pkt 9, które stanowiło podstawę prawomocnego skazania osoby, na której ciąży to zobowiązanie podatkowe, lub osoby, która na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi podmiotu, na którym ciąży to zobowiązanie podatkowe;
   2. zobowiązanie to wynika z decyzji, w przypadku której wydania organ podatkowy ustala jednocześnie dodatkowe zobowiązanie podatkowe na podstawie przepisów rozdziału 6a; przepisy art. 58a § 3-5 stosuje się odpowiednio;
   3. zobowiązanie to wynika z decyzji wydanej z zastosowaniem art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (zgodnie z tym przepisem w przypadku wystąpienia nadużycia prawa dokonane czynności, o których mowa w ust. 1, wywołują jedynie takie skutki podatkowe, jakie miałyby miejsce w przypadku odtworzenia sytuacji, która istniałaby w braku czynności stanowiących nadużycie prawa).
4. Nadanie nowego brzmienia przepisu art. 70 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej: bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie:
   1. o wyłudzenie skarbowe w rozumieniu art. 119zg pkt 9, w przypadku, o którym mowa w § 1c pkt 1,
   2. o przestępstwo skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania a zobowiązanie to dotyczy podatku od towarów i usług zaś jego wartość przekracza 1 000 000 zł;
5. Nadanie nowego brzmienia przepisu art. 70 7 pkt 1 Ordynacji podatkowej: Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się, a po zawieszeniu biegnie dalej, od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o wyłudzenia skarbowe w rozumieniu art. 119zg pkt 9 lub o przestępstwo skarbowe.

W projekcie założono również zmianę w ustawie z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy polegającą na dodaniu nowego przepisu art. 44 § 2a w brzmieniu: Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli określenie, czy nastąpiło przedawnienie należności, o której mowa w tym przepisie, może zależeć od prawomocnego skazania sprawcy przestępstw skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej. (Zgodnie z § 2 karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności).

Zgodnie z przepisami przejściowymi do przedawnienia zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy stosowane mają być przepisy Ordynacji podatkowej w brzmieniu dotychczasowym. Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Wnioskodawcy projektu zaproponowali skrócenie podstawowego terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych do 3 lat, zachowanie 5-letniego terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych dla zobowiązań o znacznej wartości oraz wprowadzenie wydłużonego 10-letniego terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych w kwalifikowanych przypadkach takich jak m.in. wyłudzenia skarbowe, unikanie opodatkowania czy nadużycie prawa. Zaproponowano ponadto ograniczenie zastosowania art. 70 § 6 pkt 1 oraz 7 pkt 1 jedynie do sytuacji prawomocnego skazania za wyłudzenia skarbowe oraz zobowiązania podatkowego z tytułu VAT powyżej 1 mln zł, a także wyłączenie zastosowania w odniesieniu do wykroczeń skarbowych oraz ograniczenie zastosowania przepisów o ustaniu karalności KKS w przypadku przedawnienia zobowiązania podatkowego, czego celem jest uniknięcie „okrężności” przepisów wiążących termin przedawnienia z prawomocnym skazaniem.

Zdaniem projektodawcy omówione zmiany mają doprowadzić między innymi do usunięcia stanu niepewności prawnej w sytuacji, gdy uprawniony przez długi czas nie realizuje przysługujących mu roszczeń. Projekt ustawy ma wywołać pozytywne skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne.