W dniu 9 lutego 2022 r. Sejm RP przyjął projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw[1], wprowadzający m.in. zmianę w zakresie zasad obliczania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców.
Obecny mechanizm określania podstawy wymiaru składki zdrowotnej
W świetle stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych sposób obliczania podstawy wymiaru dla składki zdrowotnej dotyczy przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych oraz podatkiem liniowym. Jak informuje ZUS: „do celów wyliczenia składki zdrowotnej przedsiębiorca będzie mógł uwzględnić niemal wszystkie te zwolnienia, które uwzględnia się również przy wyliczaniu podstawy opodatkowania dla celów PIT. Wyjątek stanowią nieliczne zwolnienia wymienione w treści przepisu. Co istotne, wśród tych wyjątków znalazły się m.in. wprowadzone w tym roku nowe zwolnienia, tj. zwolnienie dla pracujących seniorów, zwolnienie dla osób powracających z zagranicy oraz zwolnienie dla rodzin z dziećmi. W wymienionych wyżej przypadkach, zwolnienie w kwocie 85 tys. zł uwzględnione będzie mogło zostać dla celów PIT, lecz nie pomniejszy podstawy wymiaru dla składki zdrowotnej.”[2]Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób spełniających warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tych osób. Przepisy te stosuje się również przy określaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób odbywających służbę zastępczą. Ponadto, od dnia 1 stycznia 2015 r. przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stosuje się do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne członków rad nadzorczych posiadających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Od tej daty obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają bowiem osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z tytułu pełnienia tej funkcji. Należy jednak zaznaczyć, że przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wskazanych powyżej grup osób nie stosuje się włączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz nie stosuje się ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych[3] (art. 81 ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych[4]). Oznacza to zatem, że podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie zmniejszają np. wynagrodzenia pracownika za czas jego niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub za czas odosobnienia wskutek choroby zakaźnej. Ponadto, w przypadku tego ubezpieczenia nie stosuje się – jak przy ubezpieczeniu emerytalnym i rentowym – ograniczenia maksymalnej rocznej podstawy wymiaru składki do kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone. Dlatego, pomimo nieodprowadzania składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z uwagi na przekroczenie w danym roku kalendarzowym trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia (np. w 2012 r. była to kwota 105.780 zł, w 2013 r. kwota 111.390 zł, w 2014 r. kwota 112.380 zł, w 2015 r. kwota 118.770 zł, w 2016 r. kwota 121.650 zł, a w 2017 r. jest to kwota 127.890 zł) – na ubezpieczonym nadal ciąży obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wymienionych osób pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatnika ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 81 ust. 6 u.ś.o.z.).Do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie zalicza się zasiłków chorobowych oraz innych świadczeń przyznanych na podstawie przepisów o ubezpieczeniu chorobowym lub wypadkowym (art. 67 ust. 6 u.ś.o.z.). Dodatkowo należy podnieść, że w przypadku osób spełniających warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami duchownymi (z wyłączeniem osób duchownych będących podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych lub zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych) podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych (art. 81 ust. 10 u.ś.o.z.). Ta sama kwota stanowi również podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla alumnów wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulantów, nowicjuszy i juniorystów zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedników (z wyłączeniem tych z nich, którzy nie posiadają obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA i zostali wskazani w art. 3 ust. 2 pkt 2 u.ś.o.z.).[5]
Cel zmian
Wprowadzenie wyżej wymienionych zmian, jest związane z pracami nad zmianami podatkowymi wprowadzonymi przez tzw. „Polski Ład”. Przedsiębiorcy, tak jak pracownicy, emeryci oraz zleceniobiorcy, będą płacić składki zdrowotne od dochodu. Odpowiadając postulatom biznesu, księgowych i biur rachunkowych w sprawie zbliżenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej do dochodu podatkowego, Sejm (z inicjatywy Ministra Finansów) wprowadził zmiany w tym zakresie[6]. Przedsiębiorcy jeszcze przed wejściem w życie nowych przepisów zmieniających sposób kalkulowania składki zdrowotnej, zwracali uwagę, że nowa definicja liczenia podstawy wymiaru składki może stworzyć ogromne problemy finansowe, a nawet doprowadzić do bankructwa w przypadku istotnej części przedsiębiorców[7].
Zakres zmian
W art. 10 ustawy z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych i niektórych innych ustaw[8] poprawki zgłoszone do ust. 2 art.81 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych[9] zakładają, że roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność pozarolniczą stanowi dochód z działalności gospodarczej ustalony za rok kalendarzowy jako różnica między osiągniętymi przychodami, z wyłączeniem przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów, pomniejszony o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów[10]. Z kolei, w myśl art.36 ustawy przy ustalaniu w 2022 r. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, nie powiększa się dochodu, o którym mowa w art. 81 ust. 2 i ust. 2c pkt 1 i 3 ustawy zmienianej w art. 10, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, o różnicę określoną w art. 24 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych[11]. Ponadto zgodnie z art. 35 ustawy z dnia 9 lutego 2022 r., dochód do obliczenia składki nie będzie powiększany o odpisy amortyzacyjne zaliczone do kosztów uzyskania przychodów przed dniem 1 stycznia 2022 r. Według art.37 zmian z art.10, art. 35 oraz art.36 nie obejmie okres półrocznego vactio legis od ogłoszenia ustawy w przeciwieństwie do reszty norm w niej zawartych, lecz wejdą one w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia ustawy.
Dochód z remanentu
Opisane powyżej w projekcie nowelizacji zmiany pozwalają na obliczenie dochodu na potrzeby składki zdrowotnej w sposób zbliżony do dochodu obliczanego dla celów podatku PIT, w tym z uwzględnieniem tzw. różnic remanentowych. Sporządzony remanent podlega wycenie po to, aby możliwe było jego zaksięgowanie w KPiR, gdyż brany jest pod uwagę przy ustalaniu faktycznego dochodu po zakończonym roku podatkowym. U podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej i prowadzących księgi przychodów i rozchodów dochodem z działalności jest różnica pomiędzy przychodem a kosztami uzyskania powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków. Powiększenie następuje, gdy wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego. Z kolei podatnicy pomniejszają dochód o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego, jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.[12] Jeśli natomiast wartość remanentu końcowego jest niższa niż początkowego różnica będzie pomniejszać ostateczny dochód. Wycena powinna odbyć się najpóźniej w ciągu 14 dni od dnia zakończenia sporządzania spisu z natury.[13] Różnice remanentowe będą również uwzględniane przy obliczaniu miesięcznej składki zdrowotnej przez osoby sporządzające remanent w trakcie roku. To pozwoli na uwzględnienie stanu remanentu sporządzonego na 1 stycznia 2022 r., czyli takiego, w którym uwzględniono między innymi towary zakupione w 2021 r. Co istotne, w odniesieniu do roku 2022 przedsiębiorca nie będzie musiał zwiększać dochodu dla celów składki zdrowotnej, jeżeli remanent końcowy będzie wyższy od remanentu początkowego. Według wypowiedzi Artura Sobonia, sekretarza stanu w Ministerstwie Finansów: ,,Dochód będzie zbieżny z dochodem opodatkowanym PIT, czyli będzie obliczony z uwzględnieniem różnic remanentowych i nie obejmie większości przychodów zwolnionych z PIT. Zmiany te realizują postulaty przedsiębiorców zgłaszane do podatkowego Polskiego Ładu”.
[1] Druk sejmowy nr.1515 z 2021 r., dalej jako „ustawa z dnia 9 lutego 2022 r.”.
[2] https://www.zus.pl/o-zus/o-nas/programy-transformacji-cyfrowej-zus/zmiany-od-2022-r./zmiany-w-skladce-zdrowotnej
[3] Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887 z późn. zm.
[4] Dz.U.2021.1285, zwanej dalej u.ś.o.z.
[5] A. Macheta-Pietraszewska, Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz,Warszawa, 2018.
[6] https://ksiegowosc.infor.pl/wiadomosci/5413740,Skladka-zdrowotna-przedsiebiorcow-liczona-od-dochodu-od-marca-2022-r.html
[7] https://www.muratorplus.pl/biznes/prawo/skladka-zdrowotna-zmiany-dla-przedsiebiorcow-od-marca-2022-od-dochodu-aa-mqHY-Uxhg-LY9s.html
[8] Druk sejmowy nr.1515 z 2021 r.
[9] Dz. U. z 2021 r. poz. 1285.
[10] https://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/8353378,polski-lad-nowelizacja-kodeks-spolek-handlowych-skladka-zdrowotna.html
[11] Dz.U. z 2021 r. poz. 1128.
[12] M. Brzostowska,. P. Kubieja, Pit. Komentarz, Warszawa 2021.
[13] https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-remanent-czyli-spis-z-natury-na-koniec-roku
