Co do zasady, udzielanie pożyczek przez podmiot, który prowadzi działalność gospodarczą można identyfikować i zaliczać do gospodarczej działalności jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki z tytułu podatku VAT. W konsekwencji, czynność udzielania oprocentowanych pożyczek stanowi odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.
Zgodnie z przepisem art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy VAT, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.
Skoro więc z treści przepisu art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT wynika, że zwalnia się od podatku VAT usługi w zakresie udzielania pożyczek pieniężnych, to należy stwierdzić, że usługi udzielenia pożyczek na rzecz osób, które są pożyczkobiorcami korzystają ze zwolnienia od opodatkowania podatkiem VAT.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 30 kwietnia 2021 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.325.2021.1.IK, stwierdził, iż: „W odniesieniu do przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego, należy wskazać, że czynność udzielenia pożyczki – odpłatnej przez Pożyczkodawcę (Spółkę) stanowi czynność mieszczącą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu VAT, jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy.
Z uwagi na to, że usługa ta mieści się w zakresie czynności, o których mowa w cyt. art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy jako wymieniona wprost w tym przepisie – usługa udzielenia pożyczki przez Pożyczkodawcę na rzecz Wnioskodawcy, korzystać będzie ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie tego przepisu”.
Powyższe stanowisko zostało potwierdzone w interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, przykładowo:
- w piśmie z dnia 7 marca 2023 r., nr. 0111-KDIB3-1.4012.132.2023.2.KO;
- w piśmie z dnia 18 marca 2022 r., nr 0111-KDIB2-3.4014.13.2022.5.JS;
- w piśmie z dnia 17 maja 2021 r., nr 0114-KDIP4-3.4012.80.2021.2.JJ;
- w piśmie z dnia 13 lipca 2020, nr 0112-KDIL3.4012.265.2020.3.AW;
- w piśmie z dnia 19 marca 2020, nr 0112-KDIL1-3.4012.14.2020.3.AKR.
Sądy nie zawsze podzielają takie liberalne stanowisko organów podatkowych w kwestii udzielania pożyczek i ich skutków w VAT.
Swoje stanowisko sądy uzasadniają tym, że podmiot oferujący usługę udzielania pożyczek, powinien czynić to w sposób profesjonalny i zorganizowany. Zatem udzielanie pożyczek powinno być nastawione na maksymalizację zysku, a ich udzielanie nie powinno być sporadyczne. W związku z tym podmiot powinien zadbać o odpowiednie zabezpieczenie spłaty oraz obciążyć udzielenie pożyczki stosowanymi w profesjonalnym obrocie kosztami: np. marżą handlową, prowizją przygotowawczą dla spółki, ubezpieczeniem itp. Dodatkowo w ocenie sądów, podmiot gospodarczy prowadzący działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek reklamuje swoje usługi, nawet w mało kosztowny sposób jak np.: w postaci ulotek, ogłoszeń w lokalnej prasie czy też informacji zamieszczanych na przydrożnych tablicach reklamowych (przykładowo wyrok NSA z 6 października 2022 r. sygn. III FSK 1137/21).
Natomiast w wyroku NSA z 26 kwietnia 2023 r. (sygn. III FSK 1989/21) dotyczącym opodatkowania PCC umowy pożyczki pomiędzy podatnikami VAT, sąd podkreślił, że nie ma znaczenia fakt, że strony umowy pożyczki są podatnikami VAT, gdyż o wyłączeniu umowy pożyczki spod działania przepisu ustawy o PCC nie decyduje okoliczność bycia podatnikiem VAT a fakt, że przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej konkretnej czynności (udzielenia pożyczki) jest opodatkowana VAT np. dokonuje profesjonalnego świadczenia usług w zakresie udzielania pożyczek.
W tym ostatnim wyroku NSA powołał się na wyrok TSUE z dnia 14 listopada 2020 r. w sprawie C-142/99 (Floridienne SA i Berginvest SA), w którym Trybunał wskazał, że udzielanie pożyczek podlega opodatkowaniu, jeżeli można uznać je za działalność gospodarczą, jeżeli stanowi konieczne i bezpośrednie rozszerzenie działalności gospodarczej oraz nie ma charakteru incydentalnego.
