Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, ustalania prawidłowej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz opłacania składek na te ubezpieczenia regulują przepisy zawarte w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Dyspozycja art. 13 pkt 4 ustawy wskazuje, iż osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.
Natomiast w świetle art. 18c ust. 1 ustawy, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej „dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej”, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.
Wskazać należy, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą na niewielką skalę jest uzależniona od uzyskanego dochodu z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym. Dotyczy to tylko osób prowadzących działalność gospodarczą, nie dotyczy natomiast osób prowadzących inną pozarolniczą działalność tj.: twórców i artystów, osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu, wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług; komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej, osoby prowadzącej publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół na podstawie przepisów ustawy Prawo oświatowe.
Dodatkowo art. 18c ust. 11 ustawy zawiera katalog negatywnych przesłanek, uniemożliwiających osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą skorzystanie z możliwości zastosowania prawa do ustalenia najniższej podstawy wymiaru składek.
Zatem w sytuacji gdy przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą wyłącznie na podstawie wpisu do CEiDG oraz nie spełnia przesłanek negatywnych, o których mowa w art. 18c ust. 11 ustawy, wówczas przysługuje mu prawo ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie art. 18c ustawy. Stanowisko w tym zakresie potwierdził Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie, który z dniem 14 lutego 2024 r. wydał decyzję w sprawie o nr DI/200 000/43/121/2024 przyznając w niej rację Przedsiębiorcy w przedmiocie możliwości ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie art. 18c ustawy.
