Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dniem 24 lutego 2025 r. wydał interpretację indywidualną o nr DI/200000/43/73/2025, rozstrzygając czy nieodpłatne udostępnienie mieszkania pracownikowi na podstawie umowy użyczenia należy uwzględnić w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tego pracownika.
Analizowane zagadnienie należy na wstępie podzielić na dwie możliwe do wystąpienia sytuacje, w których to pracodawca posiada mieszkanie, które następnie wynajmuje swoim pracownikom lub pracodawca wynajmuje mieszkanie i ma podpisaną umowę z właścicielem mieszkania.
W świetle art. 18 ust. 1 i 2, art. 20 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy z wyłączeniem przychodów wymienionych w §2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jak również wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.
Katalog przychodów, które uważane są „za przychody ze stosunku pracy” jest szeroko interpretowany, ponieważ uznaje się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Jednakże rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. zawiera katalog przychodów niestanowiących podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, a dokładnie z § 2 ust. 1 pkt 26 podstawy wymiaru składek nie stanowią korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami komunikacji.
W ocenie Zakładu odnoszącej się do pierwszej z przedstawionych sytuacji tj. pracodawca posiada mieszkanie, które wynajmuje swoim pracownikom i ma podpisaną z tymi pracownikami umowę użyczenia. Przy czym partycypują oni w kosztach utrzymania mieszkania służbowego w wysokości np. 10 zł zgodnie z zapisami w regulaminie wynagradzania, jeżeli niniejsza korzyść, uzyskana przez pracownika w ramach stosunku pracy stanowi przychód, a pracownicy będą ponosić częściową odpłatność i stosowny zapis o takim uprawnieniu znajdzie się w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania wówczas wyłączeniu podlegać będzie wartość różnicy pomiędzy ceną nabycia ww. korzyści, a ponoszoną przez pracownika odpłatnością.
W praktyce oznacza to, że świadczenie w naturze w postaci użyczenia mieszkania w oparciu o spełnienie powyższych warunków, nie będzie stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników.
Dokonując z kolei analizy drugiej sytuacji, zgodnie z którą pracodawca wynajmuje mieszkanie i ma podpisaną umowę z właścicielem mieszkania, które to mieszkanie następnie użyczane jest pracownikowi na podstawie podpisanej z nim umowy – brak partycypacji w kosztach, wówczas należy dokonać wykładni §3 rozporządzenia.
Zgodnie z treścią §3 pkt 3 rozporządzenia, wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku: jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu mieszkalnego:
a) Dla lokali spółdzielczych typu lokatorskiego i własnościowego – w wysokości czynszu obowiązującego dla tego lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej,
b) Dla kolai komunalnych – w wysokości czynszu wyznaczonego dla tego lokalu przez gminę,
c) Dla lokali własnościowych z wyłączeniem wymienionych w lit. a, oraz domów stanowiących własność prywatną – w wysokości czynszu określonego według zasad i stawek dla mieszkań komunalnych na danym terenie, a w miastach – w danej dzielnicy,
d) Dla lokali w hotelach – w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel.
W ocenie Zakładu, udostępnienie lokalu mieszkalnego będzie świadczeniem w naturze, które stanowić będzie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
