Nieodpłatna pomoc prawna (dalej jako: NPP) przysługuje osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Świadczenie NPP jest regulowane ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (dalej jako: ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r.). Ustawa ta określa zasady i warunki udzielania NPP, a także krąg osób uprawnionych do korzystania z niej. NPP obejmuje swoim zakresem porady prawne, sporządzanie projektów pism (z wyłączeniem pism procesowych) oraz udzielanie informacji o obowiązującym stanie prawnym. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. świadczenie NPP jest realizowane przez adwokatów, radców prawnych, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski. Adwokat lub radca prawny udziela NPP na podstawie umowy zawartej z powiatem. Za świadczenie NPP przysługuje wynagrodzenie, którego wysokość jest ustalana w umowie.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa z dnia 11 marca 2004 r.), opodatkowaniu podatkiem VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Zgodnie l art. 8 ust. 1 ustawa z dnia 11 marca 2004 r., przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. W myśl art. 15 ust. 1 ustawa z dnia 11 marca 2004 r., podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawa z dnia 11 marca 2004 r., za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako: ustawa z dnia 26 lipca 1991 r.), jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
W interpretacji indywidualnej z dnia 21 stycznia 2025 r., sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.998.2024.2.AK, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zajął stanowisko, że świadczenie usług z zakresu NPP na podstawie umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawartej z miastem, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. W uzasadnieniu interpretacji wskazano, że realizując czynności na podstawie ww. umowy, podmiot nie ponosi odpowiedzialności wobec osób trzecich za wykonywane czynności oraz nie ponosi ryzyka gospodarczego i ekonomicznego związanego z wykonywanymi czynnościami. Powyższe wskazuje, że zawarcie opisanej umowy o świadczenie NPP z powiatem powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego podmiot jest związany z powiatem więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności miasta wobec osób trzecich. Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r., wykonywane czynności, tj. usługi z zakresu NPP na podstawie umowy o świadczenie NPP zawartej z miastem, nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem VAT.
Gabriela Korycińska
aplikant adwokacki
gabriela.korycinska@isp-modzelewski.pl
22 517 30 60 (wew. 277)
