Ważnym zagadnieniem sygnalizowanym w kontekście odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych jest brak możliwości udziału w postępowaniu wymiarowym byłych członków zarządu, którzy np. pełnili swoją funkcję, gdy rozpoczynało się postępowanie wymiarowe, ale z zarządu odeszli. Od tego momentu nie mają prawa do reprezentowania strony w postępowaniu przeciw spółce, nie mogą wnosić środków zaskarżenia, przeglądać akt itp., czyli tracą wpływ na toczące się postępowanie i możliwość ochrony swoich praw (w perspektywie odpowiedzialności jako osoba trzecia). Decyzja wymiarowa, którą wydaje organ podatkowy wobec spółki, jest traktowana jako prejudykat w postępowaniu prowadzonym następnie wobec członka zarządu. Ustalenia poczynione w postępowaniu prowadzonym wobec spółki są wiążące w postępowaniu prowadzonym wobec członka zarządu. Takie rozwiązania uniemożliwia skuteczną obronę przed solidarną odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe spółki.
W kontekście tak ukształtowanej odpowiedzialności rodzi się pytanie o zgodność z Konstytucją RP. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 kwietnia 2023 r. ( Sygn. akt P 5/1, Dz. U. 2023, poz. 739) orzekł, że art. 299 § 1 i 2 ustawy – Kodeks spółek handlowych w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości, aby pozwany były członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uwolnił się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że wierzytelność, stwierdzona orzeczeniem, na podstawie którego wszczęto przeciwko spółce bezskuteczną egzekucję, nie istnieje, w sytuacji, w której orzeczenie zapadło w postępowaniu wszczętym po dacie utraty przez pozwanego statusu członka zarządu spółki, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji. Przepisy uniemożliwiające byłym członkom zarządu spółki sądowe uwolnienie się od odpowiedzialności za zobowiązanie spółki są niezgodne z ustawą zasadniczą. Nietrudno o konstatację, że sytuacja byłego członka zarządu pozbawionego wpływu na postępowanie wymiarowe, którego rezultat będzie miał zasadniczy wpływ na jego sytuację prawną. Były członek zarządu nie jest uprawniony do jej reprezentacji spółki, a tym samym nie posiada legitymacji procesowej do złożenia wniosku o wznowienie postępowania w sytuacji gdy ujawniły się w sprawie nowe dowody, nieznane organowi w dniu wydania decyzji. Co prawda, przepis art. 133 § 1 Ordynacji podatkowej do kategorii stron postępowania podatkowego zalicza także osoby trzecie, o których mowa w art. 110–117c tej ustawy, to nie można jednak z tego wyprowadzać wniosku, że w każdym z postępowań podatkowych prowadzonych wobec jednej kategorii podmiotów wymienionych w tym przepisie mogą brać udział osoby lub jednostki zaliczane do innej grupy.
Maciej Sobiech
dyrektor Oddziału Wielkopolskiego
doradca podatkowy nr 09809
radca prawny nr wpisu 1845
