Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego a zaliczenie nieściągalnej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów

W świetle z art. 16 ust. 1 pkt 44 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej określanej jako: „ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych”) co do zasady wierzytelności umorzone nie są kosztem uzyskania przychodów. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy uprzednio w oparciu o art. 12 ust. 3 tejże ustawy wierzytelności te zostały zakwalifikowane do przychodów należnych i nieściągalność tych wierzytelności została odpowiednio udokumentowana.

Ustawodawca ściśle określił rodzaj dokumentu, jaki jest niezbędny do uznania wierzytelności za nieściągalną. W rezultacie nie każda nieściągalna wierzytelność może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 25 lit a) w związku z art.16 ust.2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych możliwość taka dotyczy wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana:

1. postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2. postanowieniem sądu o:
   1. oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów, lub
   2. umorzeniu postępowania upadłościowego, jeżeli zachodzi okoliczność wymieniona w lit. a, lub
   3. zakończeniu postępowania upadłościowego, albo
3. protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Na gruncie powołanych regulacji powzięta została wątpliwość dotycząca dopuszczalności ich zastosowania w przypadku, gdy podatnik mimo braku możliwości wyegzekwowania od kontrahenta wymagalnych należności (wierzytelności) wynikających z faktur zaliczył je w poczet przychodów należnych, następnie utworzył odpis aktualizujący należnej zapłaty, którego wartości nie zaliczył jednak do kosztów uzyskania przychodów, a uzyskawszy informację o istnieniu postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wydanego z uwagi na bezskuteczność egzekucji oraz fakt, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania, zamierzał zastosować art. 16 ust. 1 pkt 25 lit a) w związku z art.16 ust.2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych mimo, że podatnik ów nie był stroną postępowania egzekucyjnego ani nie posiadał wskazanego postanowienia.

Uzasadniając wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, złożony z zamiarem uzyskania potwierdzenia dopuszczalności dokonania odpisów wierzytelności jako nieściągalnych i zaliczenia wartości tych odpisów do kosztów uzyskania przychodów w przedstawionych okolicznościach, tj. na podstawie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, podatnik wskazał, że – w jego ocenie – nie jest wymagane aby postanowienie takie musiało zostać wydane na wniosek tego, kto za jego pomocą chce wykazać nieściągalność wierzytelności lub wymagało indywidualnego doręczenia, ani też by podatnik był zobowiązany do fizycznego posiadania wskazanego orzeczenia.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zanegował prawidłowość zaprezentowanego wyżej stanowiska podatnika, w wydanej interpretacji indywidualnej zaznaczając m.in., że faktu nieściągalności wierzytelności nie może udokumentować dokument inny niż wymieniony w art. 16 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Analogicznie wypowiedział się również WSA w Poznaniu po rozpatrzeniu skargi wniesionej na przedmiotową interpretację.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2023 r. w sprawie o sygn. akt I SA/Po 558/22 Sąd podkreślił, że skoro na mocy art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) w zw. z art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych za koszt uzyskania przychodu może zostać uznana jedynie ta wierzytelność, w przedmiocie której zapadło postanowienie o nieściągalności, a odpisanie wierzytelności jako nieściągalnej ma charakter definitywny to uzasadnione jest stawianie wymogu aby postanowienie o nieściągalności dotyczyło tej konkretnej wierzytelności, która ma zostać uznana za koszt uzyskania przychodów nie zaś innej wierzytelności innego podmiotu względem tego samego dłużnika. Wobec powyższego w ocenie WSA „Postanowienie o nieściągalności zapadłe w toku egzekucji singularnej w przedmiocie dochodzenia indywidualnie oznaczonej wierzytelności nie świadczy w żaden sposób o definitywnej nieściągalności innej wierzytelności, którą podatnik zamierza objąć dyspozycją art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) ustawy o PDOP. Tego rodzaju postanowienie może jedynie uprawdopodabniać nieściągalność wierzytelności, nie zaś ją dowodzić”.

Tym samym WSA w Poznaniu zgodził się z kwalifikacją przyjętą przez Organ interpretacyjny, że na podstawie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wydanego w odniesieniu do innej wierzytelności innego podmiotu podatnikowi nie przysługuje prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów równowartości wierzytelności odpisanych jako nieściągalne.

Wyrok nie jest prawomocny. Niemniej utrwala stanowisko wyrażone m.in. w wyroku NSA z 17 lipca 2018 r. (sygn. akt II FSK 1912/16), zgodnie z którym warunki zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów równowartości wierzytelności odpisanych jako nieściągalne spełniają jedynie te wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana w wymagany sposób.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu