Potrącenie zobowiązań podatkowych stanowi jedną z efektywnych metod wygasania zobowiązań podatkowych. Potrącenie odbywa się na wniosek podatnika i polega na tym, iż zobowiązanie podatkowe oraz zaległości podatkowe wraz z odsetkami za zwłokę w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa podlegają potrąceniu z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika wobec skarbu państwa z enumeratywnie wyliczonych tytułów.
Zobowiązanie podatkowe oraz zaległości podatkowe wraz z odsetkami za zwłokę w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa podlegają – zgodnie z art. 64 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (dalej: „Ordynacja”) na wniosek podatnika potrąceniu z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika wobec skarbu państwa z tytułu:
- prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 417 lub art. 417² ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, (zgodnie z art. 417 K.c. § 1 za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Natomiast jak stanowi art. 417² K.c. jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności)
- prawomocnej ugody sądowej zawartej w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w art. 417 lub art. 417² Kodeksu cywilnego;
- nabycia przez Skarb Państwa nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami;
- odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, uzyskanego na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego;
- odszkodowania uzyskanego na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz bytu Państwa Polskiego;
- odszkodowania orzeczonego w decyzji organu administracji rządowej.
Jak wskazuje § 2 art. 64 Ordynacji przepis § 1 stosuje się również do wzajemnych, bezspornych i wymagalnych wierzytelności podatnika wobec państwowych jednostek budżetowych z tytułu zamówień wykonanych przez niego na podstawie umów zawartych w trybie przepisów o zamówieniach publicznych, pod warunkiem że potrącenie jest dokonywane przez tego podatnika i z tej wierzytelności. Do potrącenia zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę przepis art. 55 § 2 Ordynacji stosuje się odpowiednio. Zgodnie z tym przepisem jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim, w dniu wpłaty, pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę. Potrącenia z tytułów wymienionych w § 1 i 2 można również dokonać z urzędu. Zgodnie § 4 art. 64 Ordynacji na wniosek podatnika wierzytelności z tytułów wymienionych w § 1 i 2 mogą być również zaliczane na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Jak wskazuje § 5 tego przepisu Potrącenie następuje z dniem:
- złożenia wniosku, który został uwzględniony,
- wydania z urzędu postanowienia o potrąceniu.
Odmowa potrącenia następuje w drodze decyzji, natomiast potrącenie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.
