Prawo do ulgi Mały ZUS plus

Mały ZUS plus, noszący wcześniej nazwę Mały ZUS, nie jest instytucją nową, nie został wprowadzony w związku z tzw. Polskim Ładem, lecz może być jednym ze sposobów na obniżenie obciążeń dla przedsiębiorców, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych¹, tj. prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, pod warunkiem że nie przekroczyli ściśle określonego poziomu dochodów z działalności gospodarczej w 2021 r. Należy jednak pamiętać o kilku kwestiach umożliwiających korzystanie z tej ulgi.

Mały ZUS został wprowadzony do porządku prawnego z dniem 1 stycznia 2019 r. na mocy ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą na mniejszą skalę².

Nowelizacja ta polegała m.in. na dodaniu art. 18c do ustawy z dnia 13 października 1998 r., a jej głównym celem było dostosowanie wysokości obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ponoszonych przez osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą na mniejszą skalę, do ich możliwości finansowych. W związku z tym wprowadzono nowy sposób wyznaczania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych (prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą), których roczny przychód z działalności w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył 30-krotności minimalnego wynagrodzenia, tj. uzależniono ją od osiąganego przychodu (art. 18c ust. 1-2).

Dodano przepisy regulujące sposób ustalania najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (art. 18c ust. 3-5). Postanowiono, że wysokość współczynnika na dany rok kalendarzowy, wykorzystywanego do obliczania podstawy wymiaru składek, będzie ogłaszana w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” w terminie 7 dni kalendarzowych od dnia ogłoszenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (art. 18c ust. 6).

Określono także zasady proporcjonalnego zmniejszania rocznego limitu przychodu w przypadku rozpoczęcia i zakończenia działalności w ciągu roku kalendarzowego (art. 18c ust. 7). Ponadto przyznano ubezpieczonemu prawo do zadeklarowania jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe kwoty wyższej niż obliczona na podstawie omawianych przepisów (art. 18c ust. 8).

Oprócz tego określono zasady przekazywania do ZUS informacji o najniższej podstawie wymiaru składek ustalonej na dany rok kalendarzowy (art. 18c ust. 9). Informacja taka jest przekazywana do ZUS w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA albo w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA (w przypadku płatników, którzy opłacają składkę wyłącznie za siebie i przesyłają do ZUS jedynie deklarację rozliczeniową), składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

Poza powyższymi zmianami przyznano także ubezpieczonemu prawo do rezygnacji z uprawnienia do ustalenia najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe; wskazano tryb, procedurę i skutki tej rezygnacji.

W art. 18c ust. 11-12 ustawy z dnia 13 października 1998 r. wymieniono ubezpieczonych, którzy nie mogą ustalać podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na zasadach określonych w art. 18c w wysokości uzależnionej od wysokości uzyskanych przychodów.

W związku z powyższym do zakresu danych zawartych w imiennym raporcie miesięcznym dodano informacje dotyczące kwoty rocznego przychodu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym, oraz kwoty najniższej podstawy wymiaru składek ustalonej na dany rok kalendarzowy (art. 41 ust. 3 pkt 4a ww. ustawy)³.

Górny limit przychodów uzyskanych z działalności w 2018 r. wynosił 63 tys. zł (dla osób prowadzących działalność przez cały rok).

Od dnia 1 lutego 2020 r. weszły w życie nowe przepisy na mocy ustawy z dnia 12 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej⁴. Wprowadzono wówczas tzw. mały ZUS plus. W tym rozwiązaniu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r., którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 tys. zł, jest uzależniona od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej „dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej”, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym, pod warunkiem spełnienia wymogu przewidzianego w art. 18c ust. 9 i w art. 36 ust. 14a tej ustawy⁵.

Podstawa wymiaru składek nie może przekraczać 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (art. 18c ust. 2).

Należy podkreślić, że z ww. zasad opłacania składek przedsiębiorca może skorzystać pod warunkiem zgłoszenia z właściwym kodem tytułu ubezpieczenia w terminie, o którym mowa w art. 36 ust. 13 i 14 ustawy z dnia 13 października 1998 r.

Zdarzeniem powodującym powstanie prawa do ubezpieczeń społecznych na zasadach określonych w art. 18c tej ustawy jest przekazanie informacji o rocznym dochodzie wraz z deklaracją ubezpieczeniową, składaną za styczeń w przypadku kontynuowania działalności. Zdarzenie to ma charakter konstytutywny dla uzyskania uprawnienia, o którym mowa w art. 18c ust. 1.

Z treści art. 18c ust. 9 wynika wprost, że ubezpieczony korzystający z art. 18c ust. 1 składa informację o przychodzie rocznym w deklaracji za styczeń, czyli stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 1 przywołanej ustawy. Zgodnie z tym przepisem płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż do 10. dnia następnego miesiąca (dotyczy to osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie – art. 47 ust. 1).

Potwierdzeniem poprawności takiej wykładni przywołanych przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. jest dostrzeżona przez ustawodawcę konieczność nowelizacji tej ustawy, dokonana z mocą obowiązującą od dnia 1 lutego 2020 r., ustawą z dnia 12 grudnia 2019 r. Na podstawie art. 1 pkt 5 lit. c tej ustawy dodano bowiem do art. 36 ustawy z dnia 13 października 1998 r. ust. 14a, regulujący tryb i termin zgłoszenia zmian w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w art. 36 ust. 10, dotyczących tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1. Od dnia 1 lutego 2020 r. o takich zmianach ubezpieczony ma obowiązek zawiadomić organ rentowy przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

1. do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;
2. 7 dni od zaistnienia zmiany – w pozostałych przypadkach⁶.

Przytoczone przepisy, zwłaszcza zaś dotyczące deklaracji rozliczeniowych, miały zasadnicze znaczenie dla zwolnienia z obowiązku uregulowania nieopłaconych należności z tytułu składek, o którym mowa w art. 31zo ust. 2 i 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych⁷, a którego celem było przyznanie pomocy małym firmom w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

WSA w Szczecinie w wyroku z dnia 15 września 2021 r.⁸ stwierdził, że aby mówić, iż płatnik jest zwolniony z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowych, pierwsza jego deklaracja rozliczeniowa musi być prawidłowa. To oznacza, że jeśli wnioskodawca chciał skorzystać z małego ZUS plus, powinien przekazać deklarację ZUS DRA cz. II za miesiąc, w którym rozpoczyna korzystanie z tej ulgi. Zaznaczyć należy, że „klonowanie” deklaracji w systemie informatycznym ZUS wprowadzono, żeby odciążyć płatników od comiesięcznego składania stosownych dokumentów oraz organ od rejestracji deklaracji miesięcznych.

Na podstawie art. 31zo ust. 2 i 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r., na wniosek płatnika składek, będącego osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r., zwaną dalej „osobą prowadzącą pozarolniczą działalność”, opłacającego składki wyłącznie na własne ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne, zwalnia się z obowiązku uregulowania nieopłaconych należności z tytułu składek na jego obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wypadkowe, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy, należne za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r., jeżeli prowadził działalność przed dniem 1 kwietnia 2020 r. i przychód z tej działalności w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, uzyskany w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek, o którym mowa w art. 31zp ust. 1, nie był wyższy niż 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020 r. W przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność zwolnieniu z obowiązku opłacania podlegają należności z tytułu składek ustalone od obowiązującej ją najniższej podstawy wymiaru tych składek.

Zgodnie z art. 31zp ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. wniosek o zwolnienie z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, o których mowa w art. 31zo, należnych za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r., zwany dalej „wnioskiem o zwolnienie z opłacania składek”, płatnik składek przekazuje do ZUS nie później niż do dnia 30 czerwca 2020 r.

Stosownie do art. 31zq ust. 1 przywołanej ustawy za marzec, kwiecień i maj 2020 r. płatnik składek zobowiązany jest przesyłać deklaracje rozliczeniowe lub imienne raporty miesięczne na zasadach i w terminach określonych w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r., chyba że zgodnie z tymi przepisami zwolniony jest z obowiązku ich składania.

Na podstawie art. 31zq ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. ZUS zwalnia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, o których mowa w art. 31zo, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia przesłania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych należnych za ostatni miesiąc wskazany we wniosku o zwolnienie z opłacania składek, a w przypadku gdy płatnik składek jest zwolniony z obowiązku ich składania – w terminie nie dłuższym niż 30 dni od terminu, w którym powinna być opłacona składka za ostatni miesiąc wskazany we wniosku o zwolnienie z opłacania składek.

Na mocy art. 31zq ust. 3 przywołanej ustawy warunkiem zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, o których mowa w art. 31zo, jest przesłanie deklaracji rozliczeniowych lub imiennych raportów miesięcznych należnych za marzec, kwiecień i maj 2020 r. nie później niż do dnia 30 czerwca 2020 r., chyba że płatnik składek jest zwolniony z obowiązku ich składania.

Z powyższego wynika, że płatnik składek ubiegający się o powyższe zwolnienie z obowiązku uiszczenia składek winien złożyć stosowne dokumenty wraz ze wspomnianym wnioskiem w terminie do dnia 30 czerwca 2020 r.⁹

Na koniec warto odnotować, że szczególnie istotne znaczenie dla możliwości skorzystania z ulgi Mały ZUS plus ma art. 18c ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r., zawierający katalog negatywnych przesłanek, uniemożliwiających osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą skorzystanie z prawa do ustalenia najniższej podstawy wymiaru składek.

W konsekwencji przepisy art. 18c nie mają zastosowania do osób, które lub do których:

1. w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług¹⁰;
2. spełniają warunki określone w art. 18a;
3. w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;
4. w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5;
5. wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na którego rzecz przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;
6. ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

 

Przypisy

¹     Tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm., dalej: ustawa z dnia 13 października 1998 r.

²     Dz.U. poz. 1577.

³     Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 października 2020 r., III AUa 452/20.

⁴     Dz.U. poz. 2550, dalej: ustawa z dnia 12 grudnia 2019 r.

⁵     Wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 23 marca 2021 r., VIII U 1288/20.

⁶     Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 października 2020 r., III AUa 452/20.

⁷     Tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 2095  ze zm., dalej: ustawa z dnia 2 marca 2020 r.

⁸     I SA/Sz 552/21.

⁹     Zob. tamże.

¹⁰    Tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu