Zgodnie z wyrokiem TSUE z dnia 2 lipca 2020 r. o sygnaturze: C-231/19 świadczone przy użyciu platformy internetowej usługi zarządzania funduszami (zarówno specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, jak i innymi) nie korzystają ze zwolnienia przewidzianego w art. 135 ust. 1 lit. g dyrektywy 2006/112 i są opodatkowane podatkiem od towarów i usług.
Na kanwie niniejszej sprawy spółka brytyjska ? BlackRock ? członek i przedstawiciel grupy podatkowej, do której należą spółki zajmujące się zarządzaniem funduszami wszedł w spór z tamtejszym fiskusem, co zakończyło się ostatecznie zadaniem pytania prejudycjalnego TSUE.
Spółka w celu zarządzania wszystkimi funduszami, korzysta z usług BlackRock Financial Management Inc. (zwaną dalej „BFMI”), spółki prawa amerykańskiego należącej do tej samej grupy kapitałowej. Świadczenie tych usług odbywa się przy użyciu platformy informatycznej, na którą składają się: sprzęt, oprogramowanie i zasoby ludzkie. Usługa dostarcza zarządzającym portfelami wyniki analiz rynkowych i monitorowania wyników i ryzyka, zapewniając wsparcie przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, nadzoruje zgodność z przepisami i pozwala wdrażać decyzje dotyczące transakcji. Zgodnie z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest to jedno i to samo świadczenie, niezależnie od zarządzanych środków.
Z uwagi na fakt, że BFMI nie ma siedziby w Zjednoczonym Królestwie, spółka brytyjska płaci podatek od towarów i usług w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia zgodnie z art. 196 tzw. dyrektywy VAT (mimo wyjścia Wielkiej Brytanii z UE wiążą ją stanowiska TSUE do końca 2020 r.). Spółka uznała, że usługi, z których korzystano do zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi powinny być zwolnione z podatku od towarów i usług zgodnie z art. 135 ust. 1 lit. g tej dyrektywy, w związku z czym uiszczała ona podatek jedynie od usług, z których korzystano do zarządzania innymi funduszami, przy czym wartość tych usług była obliczana proporcjonalnie do kwoty tych funduszy w całkowitej kwocie zarządzanych funduszy.
Takiego stanowiska nie podzielił brytyjski fiskus, który wydał decyzję o wymiarze podatku, a którą Spółka brytyjska zaskarżyła przed sądem pierwszej instancji. Sąd ten oddalił skargę. W konsekwencji sprawa trafiła przed sąd wyższej instancji. Zdecydował się on zadać pytanie prejudycjalne TSUE: czy art. 135 ust. 1 lit. g dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że jedno świadczenie usług zarządzania realizowane poprzez platformę informatyczną należącą do usługodawcy będącego osobą trzecią na rzecz spółki zarządzającej funduszami, obejmujące zarówno specjalne fundusze inwestycyjne, jak i inne fundusze, jest objęte przewidzianym w tym przepisie zwolnieniem z podatku od towarów i usług, a jeśli tak, to jakie są szczegółowe zasady stosowania tego zwolnienia.
TSUE, podkreślając, że ocena stanu faktycznego należy do sądu krajowego, przyznał sędziom brytyjskim rację w kwalifikacji usług dostępnych na platformie internetowej jako jedno i to samo świadczenie. Wskazał on, iż: ?(?) wartość świadczenia usług rozpatrywanych w postępowaniu głównym polega, z punktu widzenia usługobiorców, na łącznym wykorzystaniu różnych funkcji platformy informatycznej Aladdin, w związku z czym wydaje się, że świadczenie to należy uznać, niezależnie od wielości elementów i czynności wykonywanych na rzecz tych usługobiorców, za nierozerwalne świadczenie gospodarcze?.
Trybunał podkreślił (wbrew stanowisku brytyjskich organów podatkowych), że nie wynika, by w ramach usługi świadczonej przez platformę taką jak rozpatrywana w postępowaniu głównym możliwe było rozróżnienie między usługami głównymi a pomocniczymi. Analiza rynku, monitorowanie wyników, ocena ryzyka, kontrola zgodności z przepisami i usługi w zakresie realizacji transakcji są kolejnymi etapami świadczenia, które są na równi niezbędne do pomyślnego przeprowadzenia transakcji inwestycyjnych. W związku z tym takie świadczenie ma postać jednego świadczenia składającego się z różnych elementów o równoważnym znaczeniu. Ponadto TSUE przypomniał, że zgodnie z ustaloną linią orzeczniczą usługa zarządzania portfelem jest jednym świadczeniem, składającym się z usługi analizy i monitorowania mienia klienta będącego inwestorem oraz z usługi zakupu i sprzedaży papierów wartościowych, przy czym obie te usługi są równie niezbędne do całościowej realizacji świadczenia (por. wyrok z dnia 19 lipca 2012 r., Deutsche Bank, C?44/11).
Z powyższego wynika, że nie można objąć jednego świadczenia składającego się z kilku elementów różnymi stawkami podatku od towarów i usług. Powodowałoby to bowiem sztuczne rozdzielanie świadczenia oraz prowadziłoby do pogorszenia funkcjonalności systemu VAT.
Dodatkowo Trybunał w kontrze do argumentu spółki brytyjskiej dotyczącego możliwości traktowania podatkowo jednego świadczenia w różny sposób w zależności od sposobu jego wykorzystania (z powołaniem się na zdanie TSUE wyrażone w pkt 53 i 54 wyroku z dnia 4 maja 2017 r., Komisja/Luksemburg o sygn.: C?274/15) wskazał, że w przywołanym wyroku rozpatrywano art. 132 ust. 1 lit. f tzw. dyrektywy VAT, który określa zakres zwolnienia z podatku w zależności od przeznaczenia świadczonych usług i przewiduje zróżnicowane traktowanie podatkowe w zależności od tego przeznaczenia, z kolei zwolnienie, o którym mowa w art. 135 ust. 1 lit. g dyrektywy VAT jest określone wyłącznie poprzez odniesienie do charakteru danego świadczenia, w tym przypadku zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi. Brzmienie tego przepisu nie pozwala zatem na rozdzielenie traktowania podatkowego jednego świadczenia w zależności od jego przeznaczenia.
Ostatecznie TSUE rozważając kwestię czy jednolite traktowanie podatkowe takiego świadczenia należy ustalać według charakteru większości zarządzanych funduszy wskazał, iż:
- nie można kierować się zasadą, zgodnie z którą przy świadczeniu złożonym to element główny decyduje o traktowaniu podatkowym świadczenia oraz elementu pomocniczego, traktowanego pod względem podatkowym tak sami jak element główny (bo w niniejszej sprawie nie występuje świadczenie główne, któremu towarzyszy świadczenie poboczne);
- zarządzanie specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, w rozumieniu art. 135 ust. 1 lit. g dyrektywy VAT jest określane w zależności od rodzaju świadczonych usług, a nie w zależności od osoby świadczącej lub odbiorcy usług ( por. wyrok z dnia 4 maja 2006 r., Abbey National, C?169/04).
- ?Stosowanie jednej stawki w zależności od głównego przeznaczenia usług świadczonych za pośrednictwem platformy (?) mogłoby bowiem prowadzić do tego, że zwolnienie dotyczące zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi zostałoby przyznane na inne fundusze. W takiej sytuacji podmiot zarządzający głównie specjalnymi funduszami inwestycyjnymi mógłby korzystać ze zwolnienia dla całej swojej działalności w zakresie zarządzania funduszami, w tym funduszami innymi niż specjalne fundusze inwestycyjne?;
- aby usługi zarządzania świadczone przez osobę trzecią można było zakwalifikować jako transakcje podlegające zwolnieniu w rozumieniu tego przepisu, muszą one stanowić w globalnej ocenie odrębną całość oraz spełniać szczególne i istotne funkcje z zakresu zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi.
W związku z powyższym: art. 135 ust. 1 lit. g dyrektywy 2006/112 należy interpretować w ten sposób, że jedno świadczenie usług zarządzania realizowane poprzez platformę informatyczną należącą do usługodawcy będącego osobą trzecią na rzecz spółki zarządzającej funduszami, obejmujące zarówno specjalne fundusze inwestycyjne, jak i inne fundusze, nie jest objęte przewidzianym w tym przepisie zwolnieniem.
