Zwolnienie na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT a warunek wykorzystywania towaru wyłącznie do czynności zwolnionych

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. zwalnia się od podatku dostawę towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Czy podatnik musi faktycznie wykorzystać dany towar do czynności zwolnionych?

Kwestia ta została poruszona w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia z dnia 30 listopada 2017 r. (I FSK 307/16). Jak wskazał Sąd: „Ustawodawca krajowy, w ślad za prawodawcą unijnym, użył sformułowania „wykorzystywanych wyłącznie”. Powyższy przepis w polskiej wersji językowej jest odwzorowaniem wersji angielskiej. W tej wersji brzmi on następująco: „Member States shall exempt the following transactions: (a) the supply of goods used solely for an activity exempted under Articles 132, 135, 371, 375, 376 and 377, Article 378 (2), Article 379 (2) and Articles 380 to 390, if those goods have not given rise to deductibility”. Użyte w nim sformułowanie „used solely for” oznacza właśnie „wykorzystywany wyłącznie do”.

Jak trafnie wskazuje autor skargi kasacyjnej w kilku wersjach językowych dyrektywa 112 używa sformułowania „przeznaczone wyłącznie do”. Przepis art. 136 lit. a dyrektywy 112 w wersji francuskojęzycznej brzmi: „Les États membres exončrent les opérations suivantes: a) les livraisons de biens qui étaient affectés exclusivement à une activité exonérée en vertu des articles 132, 135, 371, 375, 376 et 377, de I’article 378, paragraphe 2, de I’article 379, paragraphe 2, et des articles 380 ŕ 390, si ces biens n’ont pas fait I’objet d’un droit ŕ déduction”.

Również w wersji hiszpańskojęzycznej, włoskiej oraz portugalskiej dyrektywa 112 w analizowanym przepisie posługuje się sformułowaniem „przeznaczone wyłącznie do”.

Ten sam przepis art. 136 lit. a dyrektywy 112 w aż 9 wersjach językowych posługuje się terminem „używane”. Dotyczy to wersji: bułgarskiej, czeskiej, duńskiej, estońskiej, litewskiej, holenderskiej, rumuńskiej, fińskiej oraz szwedzkiej.

Z kolei termin „wykorzystywane” użyty jest w 5 wersjach językowych dyrektywy 112, a mianowicie w wersji: greckiej, chorwackiej, łotewskiej, maltańskiej oraz słowackiej.

Sformułowanie „mające zastosowanie” zostało użyte natomiast w słoweńskiej wersji językowej.

Dwie wersje językowe nie posługują się wprost żadnym z wymienionych sformułowań. Dotyczy to wersji niemieckojęzycznej, w której przepis brzmi: „Die Mitgliedstaaten befreien folgende Umsätze von der Steuer: a) die Lieferungen von Gegenständen, die ausschließlich für eine auf Grund der Artikel 132, 135, 371, 375, 376, 377, des Artikels 378 Absatz 2, des Artikels 379 Absatz 2 sowie der Artikel 380 bis 390 von der Steuer befreite Tätigkeit bestimmt waren, wenn für diese Gegenstände kein Recht auf Vorsteuerabzug bestanden hat”. Podobne regulacje zawarto w dyrektywie w węgierskiej wersji językowej. Dopiero tłumaczenie całego przepisu pozwala wydobyć jego kontekst znaczeniowy. Brak dookreślenia („przeznaczone”, „używane”, „wykorzystywane” czy „mające zastosowanie”) powoduje powstanie szerokiego zakresu interpretacyjnego i nie ogranicza treści normy do znaczenia żadnego z ww. terminów. Jednocześnie taki brak dookreślenia pozwala na odkodowanie normy dotyczącej całokształtu sytuacji związanej z dostawą towarów podlegającą zwolnieniu.

Zatem różne wersje językowe dyrektywy 112 posługują się, w tłumaczeniu na język polski, terminami: „przeznaczone”, „używane”, „wykorzystywane” lub „mające zastosowanie”. Pojęcia te są bliskoznaczne, ale nie tożsame (nie pozostają w stosunku zakresowym równoważności). Rozbieżności pomiędzy różnymi wersjami językowymi przepisów są niestety częstym, aczkolwiek niepożądanym, zjawiskiem w ramach systemu prawa unijnego, zwłaszcza z punktu widzenia jego efektywności.

6.5. Należy dodać, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w swoim ustalonym (i obszernym w tym zakresie) orzecznictwie wskazuje, że jednolita interpretacja przepisów prawa wspólnotowego (unijnego) wymaga, aby były one interpretowane i stosowane z uwzględnieniem wersji w innych językach unijnych. Zdaniem TSUE przy interpretacji przepisów unijnych wręcz konieczne jest porównanie różnych wersji językowych. Przepisy prawa Unii należy interpretować i stosować w sposób jednolity w świetle wersji sporządzonych we wszystkich językach urzędowych Unii (np. wyrok TSUE z dnia 9 kwietnia 2014 r., GSV Kft, C-74/13, EU:C:2014:243). Konieczność stosowania, a zatem i jednolitej wykładni przepisów prawa wspólnotowego, wykluczają, by w razie wątpliwości treść danego przepisu była rozpatrywana w sposób oderwany w jednej z jego wersji, lecz przeciwnie, wymagają one, by był on interpretowany i stosowany w świetle jego wersji istniejących w innych językach urzędowych (wyroki TSUE z dnia 12 listopada 1969 r., Erich Stauder, 29/69, EU:C:1969:57, pkt 3; z dnia 7 lipca 1988 r., Alexander Moksel Import und Export GmbH & Co. Handels-KG, 55/87 Moksel, EU:C:1988:377, pkt 15, oraz z dnia 2 kwietnia 1998 r., EMU Tabac i in., C-296/95 EU:C:1998:152, pkt 36. W przypadku różnicy między różnymi wersjami językowymi tekstu wspólnotowego dany przepis należy interpretować z uwzględnieniem ogólnej systematyki i celu uregulowania, którego stanowi część (zob. wyroki TSUE z dnia 27 października 1977 r., Bouchereau, 30/77, EU:C:1977:172, pkt 14; z dnia 7 grudnia 2000 r., Włochy przeciwko Komisji, C-482/98, EU:C:2000:672, pkt 49, oraz z dnia 1 kwietnia 2004 r., Bormann, C-1/02, EU:C:2004:202, pkt 25, z 19 kwietnia 2007 r., UAB Profosa, C-63/06 EU:C:2007:233).

Podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z 9 czerwca 2006 r., III PK 30/06, OSNP 2007, nr 11-12, poz. 160, powoływanym także w orzecznictwie sądów administracyjnych (np. w wyroku NSA z 4 listopada 2009 r., II GSK 167/09, CBOSA), potwierdził, że przepisy prawa wspólnotowego (unijnego) muszą być interpretowane z uwzględnieniem wszystkich wersji językowych, a nie tylko w brzmieniu podanym w języku polskim w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Sąd podkreślił, że w praktyce decydujące znaczenie ma brzmienie przepisu w języku francuskim, który jest głównym językiem roboczym Wspólnoty (UE), dopiero w dalszej kolejności bierze się pod uwagę język angielski i inne języki (zob. także wyrok SN z 6 września 2017 r., I CSK 563/16).

6.6. Powyższe uwagi świadczą dobitnie o tym, że zastosowana przez sąd pierwszej instancji w niniejszej sprawie wykładnia językowa jest zawodna. Z uwagi na to, że art. 136 lit. a dyrektywy 112 w najistotniejszej części ma odmienne znaczenie w różnych wersjach językowych, należy się odwołać do wykładni celowościowej. Analizowana norma zaś, przewidująca zwolnienie przedmiotowe, zmierzała do realizacji jednej z podstawowych zasad podatku od wartości dodanej, a mianowicie zasady neutralności. Istotą tej regulacji jest to, że podatnik nabywa, importuje lub wytwarza towar i z uwagi na to, że towar ten będzie wykorzystywał na cele działalności zwolnionej od podatku, nie ma prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Zatem podmiot ten ponosi ciężar ekonomiczny tego podatku. Traktowany jest bowiem jako konsument. Następnie towar ten zbywa. Dostawa ta wówczas podlega zwolnieniu od podatku. W przeciwnym razie, gdyby to zwolnienie nie miało miejsca, podatnik byłby ponownie, a więc w rezultacie podwójnie opodatkowany. Uwzględniając cel powyższego unormowania analogicznie należy traktować sytuację, która miała miejsce w stanie faktycznym wskazanym we wniosku gdy podatnik nabył towary, które były przeznaczone do działalności zwolnionej od podatku i w związku z tym nie miał prawa do odliczenia, a następnie ten towar został zbyty.

6.7. Reasumując, z uwagi na zachodzące istotne odmienności brzmienia w różnych wersjach językowych art. 136 lit. a dyrektywy 112, przepis art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT należy interpretować z uwzględnieniem celu tej regulacji. Oznacza to, że zwolnieniem przewidzianym w powyższych przepisach objęte jest zbycie towarów, które wcześniej zostały nabyte, importowane lub wytworzone z przeznaczeniem na cele działalności zwolnionej od podatku, bez prawa do odliczenia, niezależnie od tego, czy do faktycznego wykorzystywania tych towarów doszło”.

Reasumując należy uznać, że skorzystać ze zwolnienia na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. nie jest uzależnione od faktycznego wykorzystywania przedmiotu dostawy wyłącznie do czynności zwolnionych. Jednocześnie należy pamiętać o drugim warunku – braku prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia przedmiotu dostawy.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu